Obrazovanje i ljudski resursi

Upravljanje ljudima i liderstvo su fenomeni društvenog života, koji prate istoriju čovečanstva još od praveka. U to vreme su nastajale prve društvene grupe koje su branile svoju ljudsku egzistenciju od neprijateljske okoline i njima nepoznate misteriozne prirode. Istorijski nastarija koncepcija upravljanja ljudskim resursima je upravljanje ljudima definisala kao delatnost koja pre svega, reguliše administrativne poslove i procedure u vezi sa zapošljavanjem ljudi, vođenjem, arhiviranjem i ažuriranjem dokumenata i informacija o zaposlenima, njihovom radu i aktivnostima, kao i serviranjem spomenutih informacija upravi firme.

Glavni princip kojim su se tada vodili rukovodioci je bio princip ličnog iskustva. Metoda pokušaja i pogrešaka je bila profilišuća metoda formiranja rukovodilaca a zaposleni su bili podređeni i izloženi strogom režimu, te je bilo kakav znak pružanja otpora, nezadovoljstva uslovima ili kvalitetom posla bio brzo ugušen i sankcionisan.

U toku osamdestih godina prošlog veka u naprednijim inostranim zemljama počela je da se razvija koncepcija personalnog rada označavana kao „upravljanje ljudskim resursima“, koja je i dan-danas aktuelna. Upravljanje (ili moderniji termin - menadžment) ljudskim resursima podrazumeva kreiranje strategije razvoja i stručnog usavršavanja zaposlenih u cilju poboljšanja radne efikasnosti pojedinca, tima ili organizacije. Iz široke palete personalnih aktivnosti, veliki značaj i popularnost je stekla oblast obrazovanja odraslih (andragogija) i zaposlenih, ali napredak su postigle i druge aktivnosti u vezi sa stabilizacijom pozicije zaposlenih.

Generalno, možemo reći da su pojedine aktivnosti upravljanja ljudskim resursima počele da se primenjuju kako bi se udovoljilo potrebama organizacije, ali i potrebama samih zaposlenih. Akcent je stavljan na razvoj intelektualnog kapitala, podršku i promociju korporativnog, timskog i individualnog učenja i obrazovanja, kao i na stvaranje prijemčive sredine u kojoj se znanja mogu razvijati a da se njima može sistematski upravljati.

Svaka privreda, kao i njen dugogodišnji razvoj skoro isključivo zavise od kvaliteta ljudskih resursa. Upravo iz tog razloga eksploatacija ovih resursa i investiranje u njihov kvalitet su primarni faktori razvoja. Sistem celoživotnog obrazovanja je kamen temeljac za rast i razvoj infrastrukture i pravnih propisa, kao i za razvoj kulture. Savremena Srbija polako, ali sigurno prelazi u tzv. društvo koje uči (learning society), koje posvećuje puno pažnje celoživotnom kontinuiranom obrazovanju čoveka, kao jednom od glavnih principa ekonomskog prosperiteta. Pojava informatičkog društva i globalizacija ekonomije stavljaju pred školski sistem nove zadatke i podižu ga na viši nivo. Škola bi u svom regionu trebala biti centar obrazovanja mlade populacije, ali i centar celoživotnog obrazovanja. Takođe, savremena škola bi trebala biti i kulturni, sportski i društveni centar.

Slovačka nacionalna manjina u Srbiji kao najveća kompaktna zajednica Slovaka van granica republike Slovačke broji oko 60 000 pripadnika. Od tog broja čak 96 procenata živi upravo na teritoriji Vojvodine. Slovaci kao nacionalna manjina koriste privilegije u oblasti formalnog obrazovanja na maternjem jeziku, što u velikoj meri utiče na očuvanje njihovog narodnog identiteta. U Vojvodini postoji 16 osnovnih škola gde se nastava održava na slovačkom jeziku, koje pohađa 3 204 učenika (3 305 učenika je bilo 2005/06. godine). U Bačkom Petrovcu i Kovačici su osnovane i slovačke gimnazije, koje broje više od 650 učenika (750 učenika 2005/06.). Od 1961. godine postoji i Odsek za slovački jezik i književnost na Filozofskom fakultetu novosadskog Univerziteta sa seminarnom bibliotekom koja broji više od 13 000 knjiga.

Studenti koji završe spomenuti smer u značajnoj meri doprinose razvoju kulturnog života slovačke nacionalne manjine u Vojvodini: predaju u osnovnim i srednjim školama, na fakultetima, rade kao lingvisti, književni kritičari i pisci, ali često i kao novinari, jezički redaktori i sl. Takođe, od 1993. godine i Učiteljski fakultet iz Sombora ima istureno odeljenje na slovačkom jeziku u Bačkom Petrovcu, gde Slovaci imaju mogućnost da dobiju fakultetsku diplomu na maternjem jeziku. Neretko se ipak, mladi odlučuju da studiraju na fakultetima u Slovačkoj. Studenti se između ostalog upisuju i na studijske grupe, kao što su etnologija, muzikologija, slovački jezik, žurnalistika i dr., koje su preduslov za razvoj ljudskih resursa u oblasti kulture vojvođanskih Slovaka. Ipak, to je više izuzetak nego pravilo, jer većina ovih studenata po završetku studija, tek retko pronalazi primenu u svojoj struci u Srbiji.

U našoj državi generalno važi da obrazovne institucije sistematski ne podržavaju, već čak i uništavaju prirodnu radoznalost, kreativnost i sopstvenu inicijativu dece. To potvrđuju i razredi sa prevelikim brojem učenika, nedovoljna obrazovanost i kvalifikovanost učitelja i nastavnika, autoritativni odnos između nastavnika i učenika (ili studenta), kao i podrška sistemu koji podržava vrednosti poput poslušnosti, autoritarnosti, uzornosti i bezuslovnog poštovanja starijih. Dakle, postupci koji olakšavaju posao nastavnicima, ali ne podržavaju i individualnost učenika (ili studenta). Obrazovni programi su neretko preobimni, metodološki neprilagođeni i glorifikuju kvantitet činjenica, čime se zanemaruje najvažnija premisa pedagoškog pristupa a to je razvoj, kohezija i sinteza znanja. Sistem obrazovanja odraslih skoro da uopšte ne postoji, odn. više se svodi na znanja hobija (ili u večernjoj školi), nego na funkcionalne promene strukture i kvaliteta postojećih znanja i veština.

Uprkos tome, slovačka zajednica se trudi da primenjuje nove trendove (ne)formalnog i celoživotnog obrazovanja, ali i obrazovanja odraslih, najčešće po uzoru na obrazovni sistem u Slovačkoj. Svake godine se u oblasti kulture organizuju i održavaju razne konferencije stručnjaka, seminari i diskusije. Jedna od takvih konferencija stručnjaka, pisaca, lknjiževnika ali i mladih studenata slovačkog jezika jeste tradicionalno Književno savetovanje koji se već više od pola veka održava u organizaciji redakcije mesečnika za književnost i kulturu Novi život. Od 2005. godine Muzička komisija Odbora za kulturu Nacionalnog saveta slovačke nacionalne manjine svake godine organizuje Konferenciju muzikologa i muzičkih stručnjaka, koja rezultira usavršavanjem muzičkih stručnjaka, izdatim zbornicima radova, koji mapiraju i dokumentuju ranije i sadašnje stanje, ali i planiraju buduće sadržaje u oblasti slovačke vojvođanske muzike.

Edukativni kurs za novinare, moderno nazvan Žur–škola je osnovan još 2002. godine. Na njemu učestvuju novinari početnici, ali i iskusni novinari koji iznose svoja empirijska zapažanja i mišljenja o osnovnim postulatima stručne žurnalistike u cilju usavršavanja. Od 2003. god. u Bačkom Petrovcu se redovno održava četvorodnevni seminar za rukovodioce i koreografe slovačkih kulturno-umetničkih društava i dečijih folklornih ansambala iz naših sredina, u kojima žive Slovaci. Istovremeno se u okviru spomenutog seminara ne zaboravlja ni na umetničke rukovodioce pevačkih grupa i orkestara. U oblasti glume i pozorišta mladi ljudi su se na slovačkom jeziku usavršavali u okviru projekta pod nazivom Studio dramskog stvaralaštva, čiji je centar dešavanja bilo Slovačko vojvođansko pozorište u Bačkom Petrovcu.

Kvalitetni rezultati spomenutih kurseva, konferencija i seminara podstiču organizaciju sličnih, ali i novih edukativnih događaja u oblasti kulture. Tako je 2009. godine organizovana i Konferencija kulturno-umetničkih društava, kao i Konferencija o aktivnostima Narodnog muzeja u Bačkom Petrovcu.

Prilikom organizovanja ovih i sličnih obrazovnih kurseva, treba imati u vidu da bi obrazovni sistem trebao biti osnova za dugogodišnji razvoj kulture, ili neke druge određene oblasti društva, a ne samo resurs za crpljenje njenih aktuelnih potreba. To znači da je potrebno neprestano istraživati sve moguće smerove razvoja kulture i prilagođavati sistem formalnog i celoživotnog obrazovanja budućim trendovima. Ipak, ne treba biti isuviše zahtevan, već treba koristiti one resurse koje društvo ima u najvećem broju a to su građani prosečnog intelektualnog kapaciteta. Talentovani i visokoobrazovani ljudi su prednost jednog društva, ali ključ razvoja kompletnog i celovitog društva je upravo prosečno obrazovana populacija. Zbog toga bi obrazovni sistem trebao da se potrudi da kod prosečnog pojedinca razvija njegove urođene, odnosno stečene veštine i intrizičku motivaciju.

Sistem mora podržavati, graditi i unapređivati samoinicijativu, kreativnost, kritičnost, komunikativnost i timski rad u društvu. Na ovaj način se kod pojedinaca razvija konkurentnost, razvija se poverenje u vlastite sposobnosti i kreira individua spremna da preuzme svoj deo odgovornosti u društvu. Sistem bi trebao da omogući da svi pojedinci koji su napravili grešku prilikom izbora srednje škole, odnosno fakulteta, ili ne ispunjavanju određene kriterijume, mogu jednostavno da nastave sa obrazovanjem uz minimalne gubitke vremena i finansijskih sredstava. Usluge profesionalne orijentacije i informisanja bi morale biti kvalitetne, na odgovarajućem nivou stručnosti i dostupne široj javnosti, jer bi upravo tu pojedinci imali mogućnost da dobiju čitav niz praktičnih informacija i stručnih saveta od visokokvalifikovanih stručnjaka.

Najvažnije je da shvatimo da su promene moguće tek onda kad budemo birali najbolje moguće ljudske resurse i podržavali ih u daljem obrazovanju. Takođe, treba imati na umu da uprkos neprestanom investiranju u obrazovanje i kompletan sistem, glavnu odgovornost za razvoj ipak i dalje snosi isključivo pojedinac.