Muzika

Ukratko o počecima muzičkog života i muzičkom stvaralaštvu vojvođanskih Slovaka

Muzika kod vojvođanskih Slovaka zauzima veoma važno mesto. Posredstvom nje već gotovo tri veka ovdašnji Slovaci obeležavaju svoje radosne ali i tužne životne trenutke, uveličavaju svečane događaje, njome izražavaju prestiž i ponose se mnogim talentima svetskih razmera. Građena na osnovama celokupne slovačke muzičke tradicije i pod uticajima muzičkih tradicija u novoj sredini, danas je slovačka vojvođanska muzika poseban istorijsko – etnološki fenomen, kome  posvećujemo ovu prezentaciju.

O svakodnevnom životu Slovaka na Donjoj zemlji i danas svedoče  na hiljade narodnih pesama. Mnoge  su inspirisale i značajne slovačke kompozitore – Vilijama Figuša Bistrog  koji je početkom 20. veka bio učitelj u Padini i Mikulaša Šnajdera Trnavskog koji je u isto vreme radio u današnjem Zrenjaninu.

Interesovanje za muzičko nasleđe ovdašnjih Slovaka postojalo je kako od strane  etnomuzikologa iz Slovačke, tako i od strane muzičara iz redova vojvođanskih Slovaka, rezultat toga su i četiri kapitalne zbirke slovačkih narodnih pesama  i niz ostalih muzičkih tematskih zbirki. Jedna od njih je i zbirka Juraja Ferika st., pedagoga, kompozitora i značajnog muzičkog pregoca vojvođanskih Slovaka. Muzički materijal je sakupljan direktno sa terena, a zvučni snimci sa terenskih istraživanja krajem 50. i početkom 60. godina koje  poseduje Muzej Vojvodine , sadrže gotovo hiljadu tradicionalnih pesama sa Donje zemlje.

Snimljeno je na hiljade naslova slovačke muzike u raznim zvučnim izdanjima,  posebna pohvala pripada pokrajinskom radiju i televiziji. Upravo u ovim medijima su stvarali  poznati kompozitori i urednici kao što su Tibor Andrašovan i Juraj Ferik ml., pa Božena Miklovicova, Pavel Čanji, Gustav Babjak i mnogi drugi.

Osim narodnih, na sličan način su nekad bile omiljene i rado pevane pesme iz pesmarice – Tranoscius, sa dobrim poznavanjem odeljaka za orgulje, koje su u mnogim crkvama bile izvođene od strane lokalnih kantora. Tako je nastao niz crkvenih horova i pevačkih grupa, pa zasnovane na ovakvoj tradiciji  i danas postoje interpretacije ne samo crkvenih nego i umetničkih kompozicija  koje su pisali slovački vojvođanski odnosno svetski kompozitori. Danas jaktivno deluje gotovo deset kvalitetnih pevačkih horova, između ostalih  „Muzika Viva“,  „Zvoni“,  „Devojački pevački hor“  i drugi. U repertoar ovih horova su se uvrstili i „Rukoveti“ kompozitora Jana Nosala koji je komponovao i operu „Zipa Cupak.“

U životu vojvođanskih Slovaka nije izostala ni muzička teorija. Veliki podsticaj za njen razvoj je imalo izdanje  „Slovačka narodna pesma sa muzičkog stanovišta (1949. g.) velikog slovačkog muzikologa Jozefa Kresanka, koje je podstaklo Martina Kmeća, kompozitora, pedagoga i etnomuzikologa da još više crpi iz slovačke muzičke tradicije, i da traži vezu između muzičkog izraza ovdašnjih Slovaka sa ostalim slovačkim muzičkim tradicijama, kao i da definiše njene specifičnosti i posebna obeležja. Od 2005. godine se redovno  organizuju muzikološke konferencije sa ciljem podsticanja teorijskih reflekcija i očuvanja pisanih tragova nematerijalnog  muzičkog nasleđa.

Vojvođanski Slovaci i danas neguju i stvaraju pesme sa slovačkim tekstovima, kako tradicionalnih tako i savremenih žanrova. O tome svedoči niz muzičkih festivala i takmičenja, od kojih se čak pet uvrstilo u muzičke festivale celomanjinskog karaktera. Slovačke pesme se mogu čuti ne samo ovde, nego i u emisijama na radiju i televiziji, kao i na brojnim manifestacijama  na kojima  učestvuju ovdašnji Slovaci.

Ova zajednica ponosi se vrhunskim interpretatorima ozbiljne muzike kao što su akordeonista Janko Brtka, violinistkinje Margareta Benkova i Ivana Jašova, pijanistkinje Marina Kanjova i Ivana Novakova, orguljaš Janko Siroma i mnogi drugi nosioci brojnih domaćih i stranih nagrada.

Ova stranica je nastala kako bi tekstom, zvukom i videom  predstavila muzički život vojvođanskih Slovaka. Svaki sadržaj koji bi mogao dopuniti ovu stranicu, biće dobro došao. Ukoliko sličnim raspolažete, pozivamo Vas da postanete naši saradnici. Biće nam drago, ako Vam sadržaj ove stranice na bilo koji način bude od koristi.