Kulturno-umetničko društvo "Janošik", Janošik

Neobično je da tako malo selo godinama uspeva da očuva svoj slovački identitet, poreklo, pesme, tradiciju i običaje, iako je jedino slovačko selo u opštini Alibunar i sva okolna sela su rumunska ili mađarska. Značajnu funkciju u očuvanju narodne tradicije odigrava Kulturno-umetničko društvo “Janošik” i kulturni život ovog sela se u potpunosti odvija oko ovog društva.

KUD “Janošik” se od osnivanja bavi isključivo folklornim aktivnostima u okviru kojih neguje igre, pesame i muziku. Čuvaju se neki izvorni plesovi kao što su Ilečke, obrađuju se običaji i to: regrutski ples, predsvadbeni običaj “Na kašu”, čijanje perja i sl., ali se i stilizuju i kreiraju nove slovačke igre. Koreografije su bogatije zahvaljujući raznovrsnim i autentičnim nošnjama karakterističnim za tu oblast. U okviru pesama, kako pevačkih grupa tako i solista, naglasak se stavlja na pronalaženje i obradu starih narodnih pesama u težnji da se očuva autentični stil interpretacije. U današnje vreme je sve aktivnija muzička grupa koja okuplja mlade - đake srednje muzičke škole. Grupa je aktivna uz Društvo i folklorne ansamble Osnovne škole “T. G. Masarik”.

Društvo deluje u prostorijama Doma kulture, gde u radnom prostoru obavlja svoje administrativne poslove, dok na pozornici organizuje plesne, pevačke, muzičke probe i priređuje koncerte.

Iz istorije društva

rvi folkloristi iz Janošika su počeli sa radom 1953. godine. Bilo ih je tek osam, ali to ih nije sprečavalo da nastupaju na Slovačkim narodnim svečanostima u Bačkom Petrovcu. Te iste godine nastupili su u Janošiku. Šezdesetih godina plesove uvežbavaju učiteljice, Katarina Melihova i Ana Dudkova, zahvaljujući kojima su amateri pripremili celovečernji koncert sa kojim su uspešno nastupali kako u svojoj sredini, tako i u drugim mestima. Godine 1964. učestvuju na opštinskoj smotri u Deliblatskoj peščari. Tih godina počinju da sviraju i dva narodna orkestra koje stanovnici Janošika smatraju najkvalitetnijom muzikom kakva je u ovom mestu ikada postojala. Orkestri se zovu “Bakošova banda” i “Brezniková banda” od kojih je, pre svega, Bakošova sa svojim čuvenim primašom Janom Halabrinijem, nastupala kao orkestar Kulturno-umetničkog društva. 1969. godine je društvo prvi put nastupilo na festivalu “V pivnickom poli” na kom je Zuzana Halabrinji dobila nagradu stručnog žirija. Od 70–tih godina sve do 90-te godine značajnu ulogu u Kulturno-umetničkom društvu je odigralo delovanje Katarine Tomeček, koja je, osim što je uvežbavala igrače, ujedno bila i koreograf i direktorka Doma kulture. U godinama njenog delovanja folkloristi prvi put nastupaju na festivalu “Tancuj, tancuj…” u Gložanu (1974). Godinu dana kasnije pobedili su na Opštinskoj smotri, zahvaljujući čemu su se kvalifikovali za nastup na Pokrajinskom festivalu u Bezdanu a zatim na republičkom takmičenju u Leskovcu. 80-tih godina je izgrađen novi Dom kulture u kom društvo i danas deluje. Godine 1982. Zuzana Đukić (rođ. Špringeljova) je osvojila nagradu publike na festivalu narodnih pesama “V pivnickom poli” a godine 1988. je na istom tom festivalu osvojila prvu nagradu stručnog žirija. Zlatne godine Kulturno-umetničkog društva u Janošiku su devedesete. Početke čine solo nastupi Jana Supeka koji je na festivalu “V pivnickom poli” osvojio srca publike i njihovu nagradu. Godine 1991. Janošik je organizovao 22. festival “Tancuj, Tancuj...” gde je, osim svojih odličnih organizatorskih sposobnosti, pokazao i kvalitet na kulturno-umetničkom polju. Predstavio se sa tri plesna ansambla – starijom, mlađom i dečjom grupom i novoosnovanom grupom, čiju je osnovu formirao i skoro deset godina vodio Ondrej Maglovski.

Da bi manifestacija bila održana, angažovali su se mnogi članovi KUD “Janošik”, ali je glavnu ulogu i odgovornost preuzeo Martin Listmajer. Plesne ansamble je vodio Jan Slavik koji je za vreme svog delovanja u Janošiku osmislio i uvežbao preko petnaest koreografija. Jedna od njih je ponela prvu nagradu na gore navedenom festivalu a godinu dana kasnije je predstavljala vojvođanske Slovake na festivalu u Djetvi u Slovačkoj. Osim toga, Kulturno-umetničko društvo “Janošik” je svojim bogatim repertoarom nastupilo i u Mošovcama, Turčjanskim Teplicama i Martinu. U toku 1993. godine se nastavljaju zapaženi nastupi na opštinskoj, zonskoj i pokrajinskoj smotri, zatim na festivalu “Tancuj, tancuj…” Osnovan je dečji folklorni ansambl koji u ime škole predstavlja Janošik na festivalu “Zlatá brána” u Kisaču. Te iste godine društvo učestvuje na festivalu u Budimpešti i već godinu dana kasnije organizuje svoj lokalni festival narodnih pesama pod nazivom “V Šándore na bráne.” Godine 1995. Jarmila Zrinji je na festivalu “V pivnickom poli” osvojila nagradu publike a - osim učešća na domaćim festivalima - društvo je otišlo u Slovačku u Smoljenice i Gomaringen (Nemačka), gde je kao gost jugoslovenskih Slovaka nastupilo na festivalu i osvajilo bronzanu plaketu publike.

Fotografiju omogućio Martin Listmajer

Ovo društvo redovno ugosti druga kulturno-umetnička društva u svom selu. 1998. godine su amateri iz Janošika bili domaćini folklornom ansamblu iz Važca (Slovačka) i već sledeće godine KUD “Janošik” je uzvratio posetu ovom gradu i posetio gradić Svit. Raznovrsni i bogati rad se nastavlja u novom milenijumu. Godine 2000. kao pobednik na opštinskoj i zonskoj smotri u Vršcu, društvo se kvalifikovalo na Pokrajinsko takmičenje folklornih ansambala u Kljajićevu. Već sledeće godine učestvuje na svim slovačkim festivalima u Vojvodini i putuje u inostranstvo - u mesta Vukova i Smoljenice (Slovačka). Godine 2001. osnovan je dečji festival slovačkih narodnih pesama pod nazivom “Jánošícke perly”, čiju organizaciju u potpunosti preuzima Osnovna škola “T. G. Masarik”. Godine 2002. društvo ponovo osvaja prvo mesto u kategoriji plesa i za koreografiju Jana Slavika na festivalu “Tancuj, tancuj…” u Gložanu, ali ovoga puta i prvo mesto u kategoriji pesama. To je bio početak četvorogodišnje serije prvih nagrada, koje je jednu za drugom osvajala ženska pevačka grupa. Godina 2003. je bila značajna za žitelje Janošika, pošto što su slavili 180 godina od dolaska Slovaka u selo. Bogati program su, naravno, pripremili članovi društva koji su, osim što su priredili plesno-muzički program, te iste godine osnovali i muško pevačko društvo, snimili prvi CD pod nazivom “Široko, deľako”. Pored toga otputovali su na festival u Djetvu i u Sečovsku Poljanku, gde su se dogovorili o daljoj saradnji na kulturnom polju. Te iste godine su zauzeli drugo mesto u kategoriji običaja na festivalu “Tancuj, tancuj...” u Šidu.

Fotografiju omogućio Pavel Zrini

Godine 2004. u KUD-u “Janošik” počeo je da radi koreograf Mihal Čiljak, koji je za mlađu i stariju plesnu grupu do danas sastavio nekoliko koreografija. Sa prve dve koreografije, koje potpisuje Mihal Čiljak, KUD je nastupao na festivalu “Tancuj, tancuj...” 2005. godine, kada je po drugi put bio organizator ove manifestacije, osim prvog mesta koje je ponela ženska pevačka grupa, muška pevačka grupa je takođe zabeležila prve uspehe - drugo mesto u kategoriji grupnog pevanja. Te iste godine je započeta saradnja opštine Janošik i opštine Mijava (Slovačka). Najpre je FA “Kopanjičjar” nastupio u Janošiku na festivalu “Tancuj, tancuj...” a od tada se svi ansambli iz opštine Mijava i KUD-a “Janošik” svake godine susreću ili na domaćem terenu, ili u Slovačkoj. Nakon potpisivanja partnerskog sporazuma, u saradnju sa opštinom Mijava se uključila i Osnovna škola “T. G. Masarik”, slovačko društvo, sportisti, kao i Mesna zajednica u Janošiku. Skoro svake godine članovi društva nastupaju na Mijavskom festivalu i učestvuju na manifestaciji “Kuhinja naših baka”. U godinama 2006. do 2008. društvo postiže uspehe, pre svega u oblasti pesama. Tako je 2006. godine Martina Zrinji za vokalno izvođenje osvojila specijalnu nagradu stručnog žirija na festivalu “V pivnickom poli”. Godine 2007. ženska pevačka grupa je zauzela drugo mesto na festivalu “Tancuj, tancuj...” u Staroj Pazovi, solo pevačica Zuzana Đukić zauzela je prvo mesto na festivalu “Cez Nadlak je...”, na kom je i Mihal Zrinji osvojio nagradu žirija. Godine 2008. na festivalu “Tancuj, tancuj...” u Gložanu muško pevačko društvo osvojilo je treće mesto po mišljenju stručnog žirija.

Fotografiju omogućio KUD "Janošik"

Danas se KUD “Janošik” bori sa teškoćama očuvanja mlade generacije igrača, pošto mladi mahom odlaze na školovanje u gradove ili na rad u inostranstvo, što ih sprečava da budu stalni članovi društva. Iz tog razloga aktivan je samo jedan mešani plesni ansambl. U društvo dolazi sve više mladih muzičara koji se trude da formiraju orkestar. Pevačke grupe i dalje rade sa velikim entuzijazmom i donose društvu mnoge uspehe i nagrade.

Foto: Pavel Zrini

Manifestacije

“V Šándore na bráne”

Festival slovačkih narodnih pesama pod nazivom “V Šándore na bráne” je osnovan 1994. godine. Glavni organizator je bilo Kulturno-umetničko društvo “Janošik”. Njegov cilj je da sačuva od zaborava narodne pesme autentične za Janošik, da podstiče usavršavanje solo pevanja, kao i izbor najboljeg interpretatora koji će selo predstavljati na festivalu “V pivnickom poli” u Pivnicama.

Festival je prestao da postoji zbog organizacionih problema. Njegov prvenstveni značaj je sticanje pevačkog iskustva i motivisanje mladih solo pevača šta najbolje potvrđuju brojne nagrade koje su amateri iz Janošika doneli kući sa raznih pevačkih festivala. Iz tog razloga sadašnji članovi KUD “Janošik” se trude da festival ponovo prirede.