Kulturni i društveni život Srba u Slovačkoj u prošlosti

Komarno je bilo jedno od najpoznatijih centara Srba u Slovačkoj. Ovamo se doselilo srpsko stanovništvo iz mnogih krajeva Srbije. Bilo je to mesto sa organizovanom srpskom pravoslavnom crkvenom zajednicom. Tako je u stvari i najveći broj stanovništva Komarna bio srpskog porekla. Istaknute ličnosti u ovom periodu srpske istorije u Slovačkoj bili su Jovan Monasterlija, Adan Feldvari, Stefan Prodan Šteta i drugi.

Prvi srpski monasi su u Komarno počeli da dolaze početkom 16. veka, kada su uz pomoć monaha iz Hilandara sagradili i prvu pravoslavnu crkvu. Ovo je imalo veliki uticaj na opšti duhovni i kulturni život srpsko-slovačke zajednice u Slovačkoj. U srpskoj pravoslavnoj crkvi u Komarnu sačuvani su mnogobrojni predmeti, koji svedoče o bogatom kulturnom nasleđu značajne srpske enklave. Tu su Komoranski tipik, Komoransko jevanđelje, služabni Mineji, rukopisi iz sredine 16. veka, Komoranski plašt, Protokol srpske pravoslavne crkvene zajednice i drugo.

Gavrilo Stefanović Venclović bio je jedna od najistaknutijih ličnosti, koji je na početku 18. veka bio prisutan u duhovnom životu stanovnika Komarna. Doselio se za vreme Velike seobe i bio je svešteno lice iz monaškog reda. Izvršio je pravopisnu reformu. U srpsku azbuku uveo je ćirilična slova đ, ć, dž (ђ, ћ, џ). Iza sebe je ostavio i nesređenu zbirku od oko 700 narodnih poslovica i izreka. Njegove crkvene propovedi imaju književni i kulturni značaj. Za njih je karakterističan čist, tečni narodni jezik. I prva srpska drama vezana je za njegovo ime. Autor je nekoliko scenskih oratorijuma, u kojima počasno mesto zauzima drama Blagovesti Bogorodice.

Početkom 18. veka Srbi u Komarnu počinju da nestaju. To se dešava usled odnarodnjavanja plemstva, mađarizacije prezimena, i uzimanja katoličke veroispovesti.

Osim Komarna, Srbi su se doselili i u Bratislavu. Prvi put se Srbi na ovim prostorima spominju u vezi ugarskog palatina Beloša. Postoje i pisani dokumenti o tome da je kraljica Jelisaveta Kontromanić posetila Bratislavu. Sačuvane su i informacije o tome da je Katarina Branković Bratislavu odlikovala poveljama. Srbi su dolazili i do Žitnog ostrva, u Zahorje, Trnavu, Modru, Šalu i u Nove Zamke. U Istočnoj Slovačkoj Srbi su se pojavili u 18. veku. U ove krajeve dolaze sa ciljem da se školuju na srednjim i višim školama. Najviše su se naselili u Košicama, Kežmarku, Prešovu, i u Levoči.

Bratislava u 18.veku