Srpsko-slovačke kulturne veze danas

Kulturne i književne srpsko-slovačke veze su veoma plodne i intenzivne i neprekidno se obogaćuju. I danas postoje ljudi, koji se u potpunosti posvećuju istraživanju ovih veza i na taj način ih čuvaju od zaborava, što istovremeno služi kao podsticaj za novu saradnju.

Veliku zaslugu za razvoj kulturnih i društvenih veza između Srbije i Slovačke imaju kulturne institucije. Među one, koje se trude da ovaj cilj ispune u Vojvodini, spada Zavod za kulturu vojvođanskih Slovaka, Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine, katedre za slovakistiku, slovačke gimnazije i osnovne škole.

I danas se Srbi školuju u Slovačkoj, prvenstveno zbog pogodnosti, koje im nudi država Slovačka. Tako su mladi Srbi krenuli stopama svojih predaka, no u Slovačkoj danas više ne osnivaju srpska društva, udruženja već se najčešće asimiliraju sa Slovacima. Veliku ulogu u tome ima društveno politička situacija i činjenica da je Slovačka član Evropske unije.

U uspostavljanju kulturnih i društvenih veza između Srba i Slovaka u većini slučajeva učestvuju vojvođanski Slovaci. Preko njih u srpsku svest dopiru slovački pisci, koji svoje delo prezentuju u obe države, u Slovačkoj i među Slovacima koji žive u inostranstvu. Ovde spadaju i prezentacije dela o kulturi, uzajamnoj saradnji, kao i prezentacije o istraživačima, koji su se u prošlosti bavili ovim temama.

Katedre za Slovački jezik i književnost na fakultetima u Srbiji ili Katedre za Srpski jezik u Slovačkoj takođe doprinose boljoj slovačko-srpskoj saradnji. Ovo se odnosi i na letnje škole srpskog i slovačkog jezika u obe države, gde odlaze Srbi resp. Slovaci, kojima se nudi mogućnost da osete atmosferu kulture druge države, što vrlo često dovodi do toga da zavole taj narod i kraj, a ujedno se stvaraju ambicije za dalji podsticaj kulturne i društvene saradnje dve države. U svemu tome veliku ulogu imaju profesori i lektori, koji rade na fakultetima u Slovačkoj i u Srbiji, koji imaju mogućnost da prenose duh države, naroda i nacionalnih manjina i podstiču interes druge strane za saradnju.

Danas je u Slovačkoj aktivno i Društvo Srba u Slovačkoj. Udruženje srpsko-slovačkog prijateljstva Svetozar Miletić osnovano je u martu 1999. godine. Od svog postanka do 2003. godine nosilo je naziv Udruženje Jugoslovena i prijatelja Jugoslavije Svetozar Miletić a u razdoblju 2003 – 2007 Udruženje srpsko-crnogorsko-slovačkog prijateljstva Svetozar Miletić. U početku svog rada udruženje se orijentisalo na ispoljavanje antiratnih raspoloženja i stavova za vreme bombardovanja Srbije. Kasnije je svoju aktivnost preusmerilo na negovanje istorijske poruke tradicionalno dobrih i bliskih odnosa između Srba i Slovaka, organizovalo je razne kulturne manifestacije, kao što su prezentacije knjiga, kao i muzičke koncerte i sportske događaje.

Prvi predsednik udruženja Dr. Aleksandar Georgijević, novinar u penziji, koji je dugo godina živeo u Bratislavi bio je veliki propagator udruženja i organizator mnogobrojnih aktivnosti. Posle njega ovu funkciju su preuzeli Miroslav Demak, Rajko Salihbegović, Nebojša Nikčević i Stane Ribič. Cilj udruženja je da sakupi ljude , koji potiču iz Srbije i koji za stalno ili privremeno žive u Slovačkoj, kao i njihove potomke, prijatelje i simpatizere.

Ambasada Republike Srbije u Slovačkoj od 2012. godine u gradu Košice organizuje Festival srpske kulture. Na njemu se predstavljaju muzičke grupe raznovrsnih žanrova, specijaliteti srpske kuhinje, izložbe fotografija i slika, dokumentarni filmovi i sl. U stvari, u pitanju je prezentacija srpske kulture i novih kulturnih trendova.

Ličnosti:

Vladislava Fekete pozorištem je počela da se bavi u pozorištu Vladimir Hurban Vladimirov, scena u Bačkom Petrovcu. Dramaturgiju je završila na VŠMU u Bratislavi. Autor i koordinator je mnogobrojnih pozorišnih radionica, workshopova i simpozijuma. Na slovački jezik prevodi savremenu srpsku dramu i teoriju. Napisala je zbornik Nova slovačka vojvođanska drama. Bila je urednik časopisa za pozorišnu umetnost Pozornica. Takođe je autor mnogobrojnih radijskih i televizijskih scenarija, predsednik Umetničkog saveta Slovačkog vojvođanskog pozorišta, član Saveta - za selekciju pozorišta iz Slovačke - međunarodnog festivala Pozorišna Nitra, direktor festivala inscenacija savremene slovačke i svetske drame Nova drama / New drama. Kao dramaturg i režiser učestvovala je u stvaranju mnogih inscenacija.

Miroslava Škvarenina Dudok

Glumica iz Vojvodine, završila je Glumu i lutkarstvo na akademiji VŠMU u Bratislavi, u Slovačkoj. U Slovačkoj radi kao glumica, koja je svoje glumačko umeće isprobala u mnogobrojnim impozantnim ulogama, za koje je bila mnogo puta nagrađivana. Banja Luka 2011 – nagrada za najbolje glumačko ostvarenje na Međunarodnom festivalu pozorišta za decu, za ulogu Gine/Rosini u inscenaciji Figaro (BBD), Srbija i Crna Gora – nagrada za scenski nastup i koreografiju na Međunarodnom festivalu pozorišta za decu u Kotoru (Kotorski festival pozorišta za decu 2004), Srbija – godišnja nagrada za poeziju časopisa Vzlet 1998. godine, Srbija – godišnja nagrada za poeziju književnog časopisa Novi život 2001. godine, nagrada Maše Haljamove za poeziju 2008. godine.

Mihal Harpanj,

doktor nauka, bivši profesor Odseka za slovakistiku na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu i na Fakultetu humanističkih nauka UMB u Banskoj Bistrici, u Slovačkoj. Njegovo glavno polje interesovanja je slovačka književnost, teorija književnosti, književna komparatistika.

Osnovnu školu je završio u Kisaču, gimnaziju u Novom Sadu. Studirao je Jugoslovensku književnost na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Magistarske studije završio je na Filološkom fakultetu u Beogradu sa magisterskom disertacijom Slovački i srpski nadrealizam – paralela (1973). Doktorat književnih nauka stekao je na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu odbranom doktorske disertacije Poezija i poetika Mihala Babinke (1978). Na Filozofskom fakultetu radio je kao asistent, docent, vanredni profesor i redovni profesor. Dugi niz godina bio je na čelu Odseka za slovakistiku. 2012. godine na UMB u Slovačkoj dodeljena mu je titula Doktor Honoris Causa.

Delo Mihala Harpanja bilo je za vreme čitavog njegovog života isprepletano između dve države. Trudio se da propagira slovačku vojvođansku književnost u Slovačkoj a s druge strane radio je na tome da učini dostupno najaktuelnije stvaralaštvo iz Slovačke u ovim krajevima. U vojvođanski kulturni život donosio je aktuelne novine i moderne pristupe.

U razvijanju kulturno–društvenih veza Srba i Slovaka veliku ulogu odigrava i književnost i njeno prevođenje iz jednog u drugi jezik. Zdenka Valent-Belić je jedna od tih, koji se trude da slovačku književnost učine dostupnom srpskoj javnosti. Zdenka je član Udruženja naučnih i stručnih prevodilaca Srbije, Udruženja prevodilaca Vojvodine – Prevod, i Društva vojvođanskih pisaca.

Dobila je nagradu Pavel Orsag Hvjezdoslav za 2012. godinu, koju dodeljuje Asocijacija organizacija pisaca Slovačke za prevode slovačke književnosti u druge jezike.

Osim priča pojedinih autora, iz slovačke književnosti prevela je i 18 romana istaknutih prozaika, između ostalog i delo Antona Balaža – Logor posrnulih žena, Dušana Dušeka – Ozeble ruke, Mihala Hvoreckog – Dunav u Americi, kao i Stanislava Rakusa – Nenapisani roman i dr.

Jan Trjaška i Olja Trjaška, umetnici koji žive i rade u Bratislavi.

Fotograf Olja Trjaška Stefanović rođena je u Novom Sadu u Srbiji. 1997. godine otišla je u Bratislavu da studira fotografiju. Danas radi na katedri VŠMU u Bratislavi. Iako je rodom iz Srbije a živi u Bratislavi, trudi se da tamošnje Slovake upozna sa atmosferom i situacijom u Srbiji i putem svog života i dela.

Već duže vreme se u svom delu posvećuje prostoru. Zadnji put je fotografisala domove kulture i prazna studija za snimanje.

Jan Triaška rođen je u Novom Sadu. 2007. godine apsolvirao je doktorske studije na VŠVU na Katedri za slikarstvo. Izlagao je na mnogobrojnim zajedničkim projektima savremene umetnosti, iza sebe ima seriju autorskih izložbi. Izlaže kako u Slovačkoj tako i u Srbiji.

Miroslav Dudok jedan je od najplodnijih i najčešće citiranih slovačkih lingvista u Srbiji. Radi na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu na Odseku za slovakistiku, gde predaje predmete vezane za jezik. Bavi se proučavanjem sintakse i stilistike kako slovačkog, tako i srpskog jezika, tekstualnom lingvistikom, teorijom i praksom prevoda, istraživanjem istorije vojvođanske slovakistike itd.

U Slovačkoj je radio u Zavodu za lingvistiku „ Ljudovit Štur“, danas predaje na Katedri slovenske filologije na FF UK u Bratislavi. Može se reći da je spona između vojvođane i slovačke slovakistike.

Miroslav Dudok je iz hobija pesnik. Izdao je mnogobrojne zbirke pesama, koje su poznate kako u Slovačkoj, tako i u Srbiji.