Studio glume

Više od jednog veka vojvođanski Slovaci uspešno neguju pozorišnu tradiciju i rade na njenom očuvanju. Amaterski pozorišni ogranak ima gotovo svako slovačko mesto. Osnivanjem prvog profesionalnog pozorišta Slovaka u Vojvodini, Slovačkog vojvođanskog pozorišta (dalje u tekstu SVP), ukazala se potreba za obrazovanim glumačkim kadrovima. Pošto u Srbiji nije moguća edukacija novih glumaca na slovačkom jeziku, u okviru SVP i uz pomoć Nacionalnog saveta slovačke nacionalne manjine, Ministarstva obrazovanja Republike Srbije i Vlade AP Vojvodine, 2005. godine osnovan je „Studio glumačkog stvaralaštva“ (dalje u tekstu SGS).

SGS je bila dvogodišnja škola glume koja je svojim početnicima omogućila sticanje novih osnovnih orijentacija u glumačkoj umetnosti, u napredovanju stvaralačke glumačke delatnosti. U SGS se, pre svega, naglašava sticanje praktičnog iskustva produbljenog teorijskim znanjem. Centar realizacije bio je Muzej Vojvodine u Kulpinu, gde su za šestoro studenata obezbeđeni učionica i prostorije za odmor i spavanje. Tamo su boravili svakog vikenda u toku četiri semestra edukacije. Takođe, sve neradne dane koristili su za susrete u Kulpinu i probe. Osim što su koristili prostorije muzeja, kreativno su koristili i divan park oko dvorca, gde su uvežbavali svoje zadatke. Program SGS sadržao je celokupan program osnovnih visokoškolskih studija glume po Bolonjskoj deklaraciji. U prvom semestru (oktobar-decembar 2005. godine) studenti su stekli znanje u vezi sa osnovnim ponašanjem na sceni, formiranjem uloge, osnovama pokreta na pozornici, odnosa i radnje u određenoj situaciji. Nakon završetka prvog semestra, studenti su imali javnu prezentaciju svojih aktivnosti u obliku šest kratkih etida. Drugi semestar (februar-juni 2006. godine) bio je usmeren na produbljivanje osnovnog znanja koje su studenti stekli u prvom semestru, tipologiju likova, psihologiju ličnosti, sinhronizaciju fizičkog i verbalnog procesa i vraćanje uličnom pozorištu - commedii dell‘ arte. Inscenacijom dva teksta Anđela Beolca Ruzantea „Mušica“ i „Bilora“, SGS je završio prvu godinu svoga rada. Premijera pozorišne predstave „Ruzante na putu“ izvedena je 1. jula 2006. godine u Bačkom Petrovcu. Prva predstava SGS ujedno je bila i sedma premijera SVP. Predstava „Ruzante na putu“ je doživela preko dvadeset repriza i izvođena je u gotovo svim slovačkim i rusinskim mestima u Vojvodini. U sledećem periodu (oktobar-decembar 2006. godine) rad SGS bio je orijentisan na poetsko pozorište, analizu i izvođenje raznih oblika stihova u pozorištu, govor na pozornici, tehniku glasa i osnovnu razliku između vrste i karaktera dramskih likova. Na kraju trećeg semestra, studenti su pokazali svoje znanje u odlomcima iz Rasinove „Fedre“ i Molijerove „Škole za žene.“ Javno izvođenje priređeno je u učionici SGS u Kulpinskom muzeju. Predmet studija u četvrtom semestru (februar-juni 2007. godine) bili su savremeno psihološko-realistično pozorište, analiza žanra, analiza dramskog teksta, podtekst, dramski i scenski lik, stvaranje karaktera, a studenti su se oprobali i u dramaturgiji. Studenti su birali jednu od pet pripovedaka i četiri pesme Čarlsa Bukovskog, uradili dramatizaciju i napisali scenario, a 16. juna 2007. godine je u Kulpinu premijerno izvedena diplomska predstava studenata SGS „Književno poselo sa Č. B.“. Predstava je te godine izvođena preko petnaest puta, a sa malim izmenama živi i danas.

Rukovodilac SGS bio je reditelj Jan Makan, a stručni saradnik glumac Miroslav Fabri. U edukaciji određenih segmenata učestvovali su i reditelji Jan Čanji, Ljuboslav Majera, Miroslav Bena i reditelj i dramaturg Vladislava Fekete. U edukaciji su pomogli glumac Dušan Jamrih, dr Živko Popović, balerina Maja Grnja, novinarka Milina Florijan, akademski slikar Đula Šanta i drugi. Nakon četiri semestra, program SGS su uspešno apsolvirali Danka Hriešikova iz Kovačice, Jan Jambrih iz Kisača, Ana Kovarova iz Stare Pazove, Aleksandra Lenđer iz Vrbasa, Igor Piskla iz Bingule i Andrej Vereski iz Kovačice.

U svom radu je SGS nastavio već u oktobru iste godine, pošto su se nekim glumcima koji su apsolvirali, priključili i mladi amateri zainteresovani za glumu. Rad je nastavljen u prostorijama Kulturno-informativnog centra u Kisaču. Novim učenicima Jaroslavi Hriešikovoj, Iveti Mađarovoj i Jasmini Kovačovoj, uz pomoć starijih kolega Jana Jambriha, Igora Piskle i Ane Kovarove, uspešno je pošla za rukom inscenacija komada „Bračna noć.“ U školovanju novih glumaca, osim bivših studenata SGS, učestvovali su Miroslav Fabri i Jan Makan. Na realizaciji projekta aktivno je učestvovao i akademski slikar Đula Šanta. „Bračna noć“ je bila izvođena i uz pomoć ljubitelja pozorišta, stanovnika Kisača koji su omogućili izvođenje predstave na tavanu jedne stare kuće u Kisaču.

SGS je omogućio podizanje pozorišta vojvođanskih Slovaka na viši nivo. Učenici SGS danas mogu paralelno igrati sa glumcima drugih profesionalnih pozorišta i na taj način razmenjivati iskustva, sticati nova znanja, a uz to su uvek raspoloženi i za saradnju sa početnicima na koje svoja znanja prenose, i tako produbljuju i šire pozorište i kulturu Slovaka u Srbiji uopšte.

Pozorišna grupa „Studio“

 Nakon završetka edukacije Studija glumačkog stvaralaštva, nastala je ideja o osnivanju pozorišne grupe Studio. Sa ciljem da se uključe slovački glumci u nove pozorišne sfere i sa ciljem očuvanja slovačkog jezika i kulture na netradicionalan način, u septembru 2007. godine osnovano je Udruženje građana Pozorišna grupa „Studio“. Danas „Studio“ okuplja umetnike raznih narodnosti i iz raznih oblasti umetnosti. On se bavi istraživanjem i edukacijom u oblasti nekonvencionalnog u audio-vizuelnim umetnostima. Trenutno se na njegovom repertoaru nalaze četiri pozorišne predstave: „Književno poselo sa Č. B.“, „Red“ „Sanjar je sanjao vrata“ i „Metamorfoze.“

Nakon osnivanja, „Studio“ započinje saradnju sa Akademskim kulturno-umetničkim društvom „Sonja Marinković“ iz Novog Sada. Rezultat te saradnje jeste pozorišna predstava „Red“, koja predstavlja fragment aktivnosti prve faze projekta edukacije „Multietnički i multimedijalni studio glume“ koji je podržalo Izvršno veće AP Vojvodine. Režiju i adaptaciju teksta uradio je Milan Pletel, produkciju Jan Makan, koreografiju i muziku Agota Vitkai Kučera, dikciju Vesna Ždrnja, kostimografiju i scenografiju Đula Šanta i Jana Vierg. U predstavi „Red“ komunikacija se odvija na tri jezika, slovačkom, srpskom i rusinskom.

„Red“ predstavlja grupu raznih ljudi sa različitim životnim sudbinama koje nepovoljna realnost dovodi do zajedničke situacije – čekanja u redu. Da se u tako okupljenoj grupi mogu desiti čudesne stvari, pa čak i susret sa mitskim ličnostima, članovi Pozorišne grupe „Studio“ i AKUD „Sonja Marinković“ nesumnjivo su potvrdili to ubeđenje. Predstava je doživela preko deset repriza, učestvovala je i na XII festivalu akademskih pozorišta Srbije, gde je dobila čak sedam nagrada.

Projekat „Multietnički i multimedijalni studio glume“ nastavio je sa predstavom „Sanjar je sanjao vrata“ u koprodukciji Pozorišne grupe „Studio“ i „Art klinike“ iz Novog Sada. „Sanjar je sanjao vrata“ jeste rezultat istraživanja oblika i mogućnosti pokretne scenske, pre svega glumačke komunikacije, pri tom bez odvajanja verbalne komunikacije. Predstava tematski crpi motive i teme iz dva komada Eugena Joneska „Žak ili pokornost“ i „Budućnost je u jajima“. U dijalozima se koriste četiri jezika, slovački, srpski, rusinski i mađarski. „Sanjar je sanjao vrata“ je ambijentna predstava, izvođena gotovo svakog vikenda od decembra 2008. do maja 2009. godine u prostorijama „Art klinike“ u Novom Sadu.

Glumci Glumačke grupe „Studio“, Aleksandra Lenđer, Jan Jambrih i Igor Piskla, su zajedno sa pevačicom Agotom Vitkai Kučera i koreografom Sašom Krgom, 18. januara 2009. godine, učestvovali u umetničkom delu otvaranja programa prilikom otvaranja Zavoda za kulturu vojvođanskih Slovaka. „Studio“ je za tu priliku pripremio perfomans na osnovu kompozicije M. Kmeća i pesama „Jesenja zemlja“ J. Labata.

„Studio“ nastavlja sa radom daljim projektom edukacije, čiji je naziv „Metamorfoze“. Osnovni cilj projekta jeste praktično proučavanje savremenog scenskog izražavanja, pre svega glumačko-plesnog, na multimedijalnoj i multietničkoj osnovi. Rad se zasniva na formi umetničke radionice otvorene za javnost, svakog vikenda od februara do maja 2009. godine, u prostorijama „Art klinike“ u Novom Sadu. Program umetničke radionice „Metamorfoze“ bio je sastavljen iz dve metodološke celine: glumac-njegovo telo, te misao-pokret-emocija-glas. Rukovodioci projekta „Metamorfoze“ su bili Saša Krga i Ana Kovarova, a saradnici na projektu Jan Makan i Aleksandra Ilić Pleskonjić. Finalni rad radionice, u obliku pozorišno-plesne minijature, javno je prikazan 26. aprila 2009. godine.

U avgustu 2009. godine Pozorišna grupa „Studio“ započinje saradnju sa Pozorištem mladih iz Novog Sada. Naime, radi se o koprodukciji pozorišne predstave „Alegorija“. Režiju i korekciju teksta potpisuju Aleksandra Ilić Pleskonjić i Jan Makan. Uz finansiranje Gradske uprave za kulturu grada Novog Sada i Ministarstva za ljudska i manjinska prava Republike Srbije, uloga „Studija“ jeste prezentovanje multinacionalnog pozorišta širom Srbije.