Naiva kao čuvar identiteta vojvođanskih Slovaka

Naiva kao čuvar identiteta vojvođanskih Slovaka je još jedna izložba koju je Zavod organizovao u saradnji sa udruženjem građana Naiva Art Kult iz Kovačice. Zbog pandemije koronavirusa otvaranje izložbe je organizovano u ograničenoj formi, sa ograničenim brojem posetilaca. Na početku svečanog otvaranja izložbe prisutnim predstavnicima medija su se obratili direktor ZKVS Vladimir Francisti, predstavnici udruženja građana Naiva Art Kult i autori postavke Boško Nedeljkov i Marija Raspir i istoričarka umetnosti Jarmila Ćendić, koja je izložbu i formalno otvorila.

Na izložbi su predstavljene slike poznatih naivnih slikara Zuzane Halupove, Ane Čižik, Eve Husarik, Katarine Kadlečik, Jana Žolnaja i Save Stojkova kao i trodimenzionalni eksponati iz bogate etnografske baštine vojvođanskih Slovaka, u ovom slučaju primeri tradicionalne narodne nošnje koji se često pojavljuju na slikama predstavnika kovačičke škole naivne umetnosti a prisutni su i na izloženim slikama.

Ova izložba nema ambiciju da prikaže kompleksnu sliku kulturnog nasleđa kao ni reprezentativni prikaz fenomena kao što je naivna umetnost vojvođanskih Slovaka. Namera autora izložbe bila je da ukažu na neke specifičnosti umetničkog izraza ovdašnjih naivnih umetnika i na snažnu povezanost savremene naivne umetnosti sa tradicionalnim oblicima narodnog kulturnog nasleđa. Ova veza se može uočiti kako na sadržajnoj strani naivne umetnosti vojvođanskih Slovaka, tako i na formalnoj, odnosno izražajnoj strani njihovog stvaralaštva. Sa aspekta sadržaja može se konstatovati apsolutna prevlast motiva, koji direktno oslikavaju stvarnost života vojvođanskih Slovaka - ljudi u narodnim nošnjama, tradicionalna arhitektura, običaji lokalne slovačke etničke zajednice, prizori iz svakodnevnog života, uobičajeni poslovi seljaka, zabave. Po pravilu su to prikazi stvarnosti koja polako ali sigurno nestaje, ali ih ovi naivni umetnici doživljavaju kao izuzetno važan element sopstvenog etničkog, duhovnog i kulturnog identiteta i zato insistiraju na njihovom prikazivanju.

Sa formalnog aspekta većina predstavnika kovačičke škole naivne umetnosti neguje sličan izražajni arhetip u smislu primene sličnog stilizovanog naivnog crteža, bogatog kolorita koji je blizak koloritu narodnih nošnji, kao i određenih kompozicijskih stereotipa. Kao što tradicionalna narodna umetnost i anonimni narodni umetnici stvaraju sopstvene kanone, koji se naknadno reprodukuju kao kohezivni simboli vlastitog etničkog identiteta, tako i konkretni slovački autori koriste postojeće kanone trudeći se da ih kreativno preispitaju, odn. da spoje (etnički i estetski) definisane likovne postupke sa sopstvenom individualnom kreativnošću. Zbog toga nameru autora izložbe da predstave predmete tradicionalnog kulturnog nasleđa zajedno sa delima naivne umetnosti vojvođanskih Slovaka treba posmatrati kao prikaz kontinuiteta kulturnog postojanja slovačke etničke zajednice u Vojvodini, što nam omogućava da bolje shvatimo genezu i njenu kulturnu sadašnjost. Naravno, ova izložba je takođe i dragoceni dokument o tome kakvi smo bili i kakvi bismo želeli da budemo.