Novi Sad

NOVI SAD – GRAD IZ KOJEG SE UPRAVLJA, KOORDINIRA I PREZENTUJE KULTURA SLOVAKA U SRBIJI

Geografske odlike i demografija

Novi Sad je glavni grad Autonomne Pokrajine Vojvodine, severne oblasti Republike Srbije. Leži na levoj obali Dunava, na granici između Bačke i Srema. Zajedno sa petnaest prigradskih naselja prostire se na 702, 7 km, dok užu teritoriju Novog Sada sa Petrovaradinom i Sremskom Kamenicom čini 129, 4 km. Njegove koordinate su 45◦ 15′ 18′′ severne geografske širine i 19◦ 50′ 41′′ istočne geografske dužine. Udaljenost od Beograda, glavnog grada Srbije je 75 km.

Novi Sad je prema broju stanovnika drugi najveći grad u Srbiji. Zajedno sa prigradskim naseljima u njemu živi gotovo 300 000 stanovnika. Osim većinskog srpskog stanovništva, ovde žive i brojne manjinske zajednice. Izraženo u procentima sastav stanovništva je sledeći: Srbi 65, 3%, Mađari 7,6%, Slovaci 3,1 %, Hrvati 3,3 %, Crnogorci 2,3%, Rusini 0,9% i drugi.

Prema najnovijim podacima o broju Slovaka u pojedinim sredinama u Srbiji, nastalim na osnovu popisa stanovništva iz 2012. godine Zavoda za statistiku Republike Srbije, u Novom Sadu ukupno živi 341 625 stanovnika, od kojih je 269 117 i 6 596 Slovaka.

Kada je reč o njegovom nacionalnom, jezičkom i konfesionalnom sastavu, Novi Sad je odvajkada karakterisao heterogeni sastav stanovništva. Uzajamni uticaj različitih kultura podsticao je sveukupni kulturni napredak, tako da ne iznenađuje što je polovinom 19. veka Novi Sad nazivan i srpskom Atinom.

Neke specifičnosti Novog Sada

Novi Sad je, pored ostalog, moguće okarakterisati i kao grad iz kojeg se upravlja, koordinira i prezentuje kultura Slovaka koji žive u Srbiji. Ovde je sedište znatnog broja profesionalnih ustanova i institucija koje brinu o tome da slovačka kultura bude prepoznatljiva u najširim relacijama  i da se njene specifičnosti i osobenosti razvijaju na najbolji mogući način.

Novi Sad kao administrativno, kulturno i obrazovno središte Vojvodine privlačno je za mnoge vojvođanske Slovake iz raznih sredina koji se tu upisuju u srednje škole i fakultete ili dolaze zbog posla. Na Novosadskom univerzitetu danas studira i radi značajan broj studenata i visokoškolskih pedagoga iz redova vojvođanskih Slovaka koji se svojom delatnošću ističu i u širem srpskom kontekstu.

Slično je bilo i u prošlosti kada su u novosadske škole dolazili da rade značajni učitelji, koji su se u istoriju ne samo slovačkog, već i srpskog prosvetnog i kulturnog života upisali velikim slovima. Među njih se, pre svega, ubraja lingvista, slavista, pesnik,  istoričar, etnograf i prvi direktor Srpske pravoslavne gimnazije (danas Zmaj-Jovine gimnazije) Pavel Jozef Šafarik (1795-1861), koga srpski lingvisti smatraju pretečom srpske filologije. Upravo je Pavel Jozef Šafarik zaslužan za unapređenje nastave i osnivanje biblioteke.

U Srpskoj pravoslavnoj gimnaziji radio je i profesor Jozef Podhradski (1823-1915), pisac, dramatičar i publicista, koji je 1864. i 1865. godine izdavao dva časopisa: Zorničku, časopis za omladinu i Slávik,  časopis za decu. Međutim, postoje zapisi da je još 1731. godine, pa sve do 1789. godine, tokom delatnosti Pravoslavne latinsko-slovenske škole u Novom Sadu njen prvi rektor bio Slovak Matej Jelenek, a poslednji takođe Slovak Andrej Gemza.

Kasnije je bilo još mnogo istaknutih ličnosti, te zato ne iznenađuje što su Novosađani imenima ovih velikana nazvali čak četiri ulice: Ulicu Mihala Babinke, Ulicu dr Janka Bulika, Ulicu Janka Čmelika i Ulicu Pavela Jozefa Šafarika. Sa Slovacima u vezi su i ulice nazvane Janošikova ulica i Slovačka ulica.

Danas o dobrom imenu slovačke kulture osim profesionalnih ustanova brinu i uspešni pojedinci iz redova vojvođanskih Slovaka. Ovde žive i stvaraju istaknuti slovački pisci kao što su Vićazoslav Hronjec, Jan Labat i Zoroslav Spavak, kao i poznati likovni umetnici Jaroslav Šimovic i Pavel Pop, koji na Petrovaradinskoj tvrđavi stvaraju u svojim ateljeima. Tu stvara i vajar i multimedijalni umetnik Vladimir Labat Rovnev, tvorac svojevrsnih umetničkih formi, tzv. akustičnih skulptura. Iz mlađe generacije ovde su delovali ili deluju slikar Đula Šanta, vajarka Ingrid Cicka i grafičarke Sandra Kopčok i Jana Vjerg. U Srpskom narodnom pozorištu rade vrhunski baletski plesači Maja Grnja i Rastislav Varga, profesionalni glumac Miroslav Fabri, operski pevač Vladimir Zorjan, a tu je radio i prvi profesionalni dirigent iz redova vojvođanskih Slovaka, Juraj Ferik ml. (1935). Kao dirigent radio je u Pozorištu na Terazijama u Beogradu, bio je dirigent i umetnički rukovodilac u Niškom simfonijskom orkestru, a u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu dirigent i šef operskog hora. Takođe je delovao u Novosadskom radiju kao dirigent narodnih orkestara.

Slovaci u Novom Sadu

Nova istorija Novog Sada počinje 1687. godine – isterivanjem Turaka sa ove teritorije.  Stariji istorijski izvori, pak, tvrde, da je područje Novog Sada nastanjeno mnogo ranije, počev od starijeg neolita pa sve do srednjeg veka. Tu su živeli Huni, Gepidi, Avari, Franci, Sloveni, Mađari, Tatari, Turci i Nemci. Bitna evropska reka Dunav, koja protiče Novim Sadom, bila je dugi niz godina značajna vojnička i strateška odbrana. Sa sličnim ciljem je nastala i Petrovaradinska tvrđava koja je današnji izgled dobila u periodu od 1692. pa sve do 1780. godine.

Naspram tvrđave, na levoj obali Dunava, na teritoriji graničara se od 1694. godine postepeno počelo nastanjivati i civilno stanovništvo. Ovo malo mesto zvalo se Petrovaradinski Šanac, Varadinski Šanac, ali i Srpska Varoš. Svoj vojno-civilni karakter Šanac je imao u celoj narednoj polovini stoleća, a zahvaljujući trgovačkim i cehovskim privilegijama sve više je privlačio i druge stanovnike, naročito posle sklapanja mira u Požarevcu 1718. godine. Povećan broj stanovništva omogućio je privredni razvoj, proizvodnju biljaka, razvoj zanata i trgovine. Vojna granica oborena je 1746. godine, a dve godine kasnije, tačnije 1. februara 1748. godine, carica Marija Terezija proglasila ga je slobodnim kraljevskim gradom pod nazivom Neoplanta (na latinskom), Neusatz (na nemačkom), Ujvidek (na mađarskom), na srpskom jeziku Novi Sad i na slovačkom jeziku Nový Sad.

Razvoj grada radikalno je prekinut događajima 1849. godine, kada je mađarska vojska sa Petrovaradinske tvrđave bombardovala grad. Razrušeno je više od dve hiljade kuća, a bilo je i ljudskih žrtava. Ipak, grad se ubrzo oporavio i postepeno beležio svestrani razvoj i neuobičajeni rast. Novi Sad je počeo da se privredno razvija i napreduje, postepeno su nastajale nove fabrike i industrijski objekti: za proizvodnju nameštaja,  svile; ciglana, parni mlin, plinara, elektrana, kasnije i brodska luka, telegraf, telefon, novi most na Dunavu, železnička pruga Budimpešta – Novi Sad i sl. Razvijao se i kulturni život, počeli su da izlaze časopisi, osnovano je Srpsko narodno pozorište (1861), a 1864. godine iz Pešte u Novi Sad preseljena je Matica srpska, najznačajnija srpska kulturna i naučna ustanova, iz koje je kasnije potekao Muzej Vojvodine, Galerija Matice srpske i izdavačke institucije. Za sada je nemoguće utvrditi tačnu godinu kada su se Slovaci doselili u Novi Sad. Igor Branislav Štefanik, sveštenik u novosadskoj evangelističkoj parohiji (u periodu od 1930. do 1940. godine) u knjizi Slovačka evangelistička hrišćanska crkva Adama Vereša, naveo je 1770. godinu za godinu dolaska Slovaka u Novi Sad.

Tek posle dužeg perioda,  2000-te godine iz štampe je izašla knjiga Minulosť dneška, u kojoj je prvi deo autora  Miroslava Krivaka posvećen problematici dolaska Slovaka u Novi Sad. Za nastanak ove studije autoru je u znatnoj meri poslužio istraživački materijal učiteljice Ružene Mudroh (1906-1997), čuvan u arhivi novosadske Evangelističke a. v. crkve. Ovde smo saznali da su Slovaci počeli da naseljavaju Novi Sad u periodu od 1770. do 1780. godine, kako iz okolnih slovačkih mesta (Kisač, Futog, Bački Petrovac i dr.), tako i direktno iz Slovačke (Mijava, Dlhe Pole, Jablonica, Prietrž, Senica). Naseljavanje se nastavilo i u narednom periodu, ali nikada se nije vršilo organizovano i masovno. Najveći broj doseljenika zabeležen je 1890. godine, kada se u Novom Sadu nastanilo 79 porodica. Za razliku od drugih lokaliteta u kojima su se Slovaci pretežno bavili poljoprivredom, u Novi Sad su dolazile razne zanatlije: kočijaši, obućari, trgovci, čipkari, čizmari, korpari, kovači, kotlokrpe i drugi.

Godine 1813. u sadašnjoj Šafarikovoj ulici Slovaci su izgradili prvu crkvicu, stan za sveštenika, učitelja i salu koja je služila kao škola. Crkva je uništena u godinama revolucije 1848. i 1849. Radovi na gradnji novog hrama otpočeli su 1884. godine, a dve godine kasnije hram je bio i osveštan. U ovom hramu službe Božije vrše se do danas. Treba navesti da je 1890. godine u Novom Sadu pored 864 Slovaka evangelista, živelo i 163 Slovaka rimokatoličke veroispovesti.

Kao sveštenici ovde su najduže delovali Gabriel Belohorski (u razdoblju od 1864. do 1918. godine) i Juraj Struharik ( u razdoblju od 1947. do 1983. godine), koji je od 1957. godine ujedno bio i treći biskup Slovačke evangelističke crkve a. v. u Jugoslaviji. Osim njega tu su delovali i sledeći biskupi: Andrej Beređi, Jan Valent i aktuelno Samuel Vrbovski.

Iako su prostorije za nastavu novosadski Slovaci imali već 1813. godine, prvi učitelj Jan Čepček počeo je da predaje tek 1831. godine. Temelji nove škole postavljeni su 1863. godine, za vreme rada učitelja Jana Tobijaša Langhofera; do 1920. godine to je bila Evangelistička osnovna škola, a zatim se podelila na slovačku i nemačku državnu školu. Iz Ulice Vuka Karadžića , iz sadašnjih prostorija Slovačkog kulturnog centra „Pavel Jozef Šafarik“ škola se preselila u Osnovnu školu „Ivo Lola Ribar“, u kojoj se cela nastava održavala na slovačkom jeziku do školske godine 1962/63. Danas se u nekoliko osnovnih škola u Novom Sadu slovački jezik izučava kao fakultativni predmet.

Godine 1902, u Novom Sadu počeo je da izlazi iz štampe prvi centralni informator Dolnozemský Slovák, koji se bavio narodnim, društvenim, političkim i kulturnim životom Slovaka, ne samo u Novom Sadu, već i na celoj slovačkoj Donjoj zemlji. Ovaj časopis osnovali su i uređivali dr Miloš Krno i dr Ljudovit Mičatek. Novosadski Slovaci su u tom periodu imali i svoju prvu ustanovu – Novčani zavod u Novom Sadu, kasnije preimenovan u Slovačku banku sa sedištem u današnjoj Šafarikovoj ulici. Slovačka banka počela je sa radom 1906. godine, a 1921. godine pripojena je Petrovačkoj štedionici koja je u ovom razdoblju već imala svoje filijale u Pivnicama, Selenči i  Kisaču.

Miloš Krno i Ljudovit Mičatek su zaslužni i za razvoj organizovanog  života društava novosadskih Slovaka. Već 1905. godine održavale su se slovačke večeri na kojima su svoje umeće predstavljali amateri, članovi pevačkih društava, tamburaških orkestara i  ljubitelji pozorišne umetnosti. Usledilo je osnivanje Čehoslovačke besede „Šafarik“ i Društva slovačkih žena (1920). Tridesetih godina prošlog veka ovde su delovali Mesni odbor Matice slovačke i Udruženje slovačke evangelističke a.v. omladine, dok je Slovačko kulturno-umetničko društvo „P. J. Šafarik“ osnovano 1950. godine.

Godine 1949. Radio Novi Sad prvi put je počeo sa emitovanjem na jezicima nacionalnih manjina koje žive na teritoriji Vojvodine, i na taj način je nastala i prva slovačka redakcija ove ustanove.

Od 1961. godine na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu svoju delatnost obavlja Odsek za slovački jezik i književnost. Godine 1965. u ovaj grad se preselila Biskupska kancelarija, a Novinskoizdavačko preduzeće Hlas ľudu  tu se nalazi od 1967. godine. Televizija Novi Sad emituje programe na slovačkom jeziku od 1975. godine. Godine 1991. svoju delatnost je obnovio i Mesni odbor Matice slovačke.

Koncentracija ustanova ovdašnjih Slovaka u Novom Sadu nastavlja se i u novom milenijumu. Godine 2003. osnovana je najviša legalna i legitimna institucija Slovaka u Srbiji – Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine, a 2008. godine i prva ustanova kulture, Zavod za kulturu vojvođanskih Slovaka.

Kulturne institucije i ustanove od svemanjinskog značaja za Slovake u Srbiji

Radio-televizija Vojvodine (RTV)

Radio-televizija Vojvodine je javni medijski servis građana Vojvodine, koji priprema programe na srpskom jeziku i na jezicima nacionalnih manjina. U okviru RTV deluju dve slovačke redakcije, radijska i televizijska, čiji je prvenstveni cilj blagovremeno i verodostojno informisanje građana na slovačkom jeziku, istovremeno, pak, beleženje i propagiranje osobenosti života Slovaka u Srbiji.

Radio stanica Novi Sad počela je da emituje svoj program 29. novembra 1949. godine, i to na srpskom jeziku i na jezicima nacionalnih manjina. Od tada su se u okviru redakcije programa na slovačkom jeziku proizveli i u etar poslali nebrojeni sati informativnih, umetničkih, muzičkih, zabavnih, obrazovnih i vaspitnih programa. Zahvaljujući sistematičnom i stručnom radu nastao je značajan radijski fond, koji obuhvata brojne muzičke snimke, takođe druge radijske forme kao što su radio dramsko stvaralaštvo ili programi za decu. Na čelu prve redakcije slovačkog programa Novosadskog radija bio je Jan Grnja.

Sedamdesetih godina Radio Novi Sad prerasta u Radio-televiziju Novi Sad. Pod rukovodstvom urednika Miroslava Krivaka, koji je ujedno bio i prvi odgovorni urednik televizijskog programa, započele su pripreme televizijskog programa na slovačkom jeziku. 30. novembra 1975. godine emitovan je prvi televizijski program na slovačkom jeziku – televizijski magazin Rozhľady. Zajednička radio-televizijska redakcija na slovačkom jeziku postojala je do 1981. godine, kada su se redakcije razdvojile. Kako se postepeno razvijala programska struktura, tako se povećavao i broj zaposlenih i poboljšavao se kvalitet programa.

Godine 2006. ova ustanova je preimenovana u Radio-televiziju Vojvodine. Novosadski radio stavio je u pogon tri nova predajnika, čime je struktura emitovanja delimično izmenjena, a slovačka redakcija počela je da emituje pet sati programa dnevno. Televizija se podelila na dva kanala, RTV 1 i RTV 2, na kojima svoje programe emituje i slovačka redakcija. Obe redakcije imaju izuzetan značaj za unapređivanje i razvoj kulture ovdašnjih Slovaka. U svojim arhivama čuvaju važne radio i televizijske materijale, koji su dragoceni dokument minulih vremena. Brojni dokumentarni filmovi o ličnostima, navikama i običajima, odnosno zbivanjima vojvođanskih Slovaka, prvi igrani film „Mišo“ ostvaren u koprodukciji sa Slovačkom televizijom, više od deset hiljada muzičkih snimaka i veliki broj radio-igara, predstavljaju jedinstveno kulturno blago koje svedoči o preduzimljivosti i vitalnosti slovačke manjine. Ovaj medijum i obe njegove slovačke redakcije danas zauzimaju značajno mesto jer predstavljaju bitan element svih kulturnih dešavanja Slovaka.

Odsek za slovački jezik i književnost Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu

Od 1961. godine na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu svoju delatnost obavlja Odsek za slovački jezik i književnost. Prvi šef Odseka bio je akademik Jan Kmeć. Na početku je Odsek omogućavao samo dvogodišnje studije, a od 1968. godine studije traju četiri godine. Po završetku studija, studenti su bili pripremljeni i kompetentni da predaju slovački jezik kako u osnovnim, tako i u srednjim školama.

Katedra za slovački jezik i književnost osamostalila se 1972. godine. Do tada je postojala zajednička Katedra za istočne i zapadne slovenske jezike i književnosti. Organizacione izmene desile su se i u periodu od 1975. do 1993. godine, kada je delovao Slovakistički zavod kao integralni deo Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. Godine 1993. najzad su zavodi preimenovani u odseke.

U skladu sa Bolonjskom deklaracijom, u školskoj 2006/2007. godini četvorogodišnje studije promenjene su u petogodišnje, budući da su se osnovne studije uvećale za jednu godinu master studija.

Danas studente obrazuje odsek stručnjaka koji doprinose unapređivanju slovakističke nauke među vojvođanskim Slovacima. Više od četrdeset studenata uglavnom iz redova slovačke nacionalne manjine svake godine studira slovački jezik i književnost kao struku u okviru slovakistike. Ostali srpski studenti ili studenti drugih nacionalnosti biraju slovački jezik u okviru svoje struke ili kao izborni jezik u okviru slavističkih ili žurnalističkih studija, kao drugi izborni živi jezik ili maternji jezik. Tih studenata je godišnje preko osamdeset. Na Odseku su radili značajni vojvođanski lingvisti i književni naučnici, ugledni učitelji iz redova profesora (Mihal Filip, Daniel Dudok, Jan Kmeć, Mihal Tir, Jozef Valihora), danas naučno-pedagoški kolektiv takođe čine profesori i docenti – istaknute ličnosti iz lingvistike i književne nauke, poznate u Srbiji, ali i u širem međunarodnom kontekstu (Mihal Harpanj, Miroslav Dudok, Samuel Čelovski, Ana Marić, Adam Svetlik, Ana Makiš, Jarmila Hodolič; od mlađih naučnice koje obećavaju (Marina Šimak Spevak, Zuzana Tir, Jasna Uhlarik). Ovom kolektivu pripada i izaslani lektor slovačkog jezika i kulture iz Slovačke.

Odsek za slovakistiku sarađuje sa sličnim institucijama u Srbiji, ali i sa univerzitetskim centrima u Slovačkoj i sa Slovačkom akademijom nauka. Na Odseku deluje Slovakističko vojvođansko društvo koje objavljuje Slovakistički zbornik. Dragoceni sastavni deo Odseka je seminarska biblioteka koja ima 14 220 stručnih knjiga. Profesor Mihal Filip poklonio je biblioteci 2826 monografskih publikacija i 203 naslova periodične štampe. Navedene knjige čine celoviti sastavni deo biblioteke sa sopstvenom nomenklaturom. Na čelu Odseka za slovački jezik i književnost Filozofskog fakulteta nalazi se prof. dr Mihal Harpanj (rođen je 1944. godine u Kisaču). On je istaknuti književni naučnik i kritičar, sastavljač mnogih antologija i autor književnonaučnih knjiga kao što su Kritické komentáre (1978), Poézia a poetika Mihala Babinku (1980), Teória literatúry (1986, 1994, 2004), Zápas o identitu (2000), S literárnou vedou a kritikou (2005) i dr. Za svoju naučnu, pedagošku i prevodilačku delatnost dobio je brojna prizanja u zemlji i inostranstvu.

Biskupska kancelarija Slovačke evangelističke a.v. crkve u Srbiji

Biskupska kancelarija Slovačke evangelističke a.v. crkve u Srbiji, nekadašnje Evangelističko središte, preselilo se iz Bačkog Petrovca u Novi Sad 1965. godine. Kako u Evangelističkom godišnjaku (broj 8) govori biskup Juraj Struharik, to se desilo zbog toga što većinski deo evangelističkih luterana u Jugoslaviji živi na teritoriji AP Vojvodine, u kojoj je Novi Sad glavni grad i dobro je povezano sa svim krajevima Vojvodine i njen je značajan politički i kulturni centar.

Zgrada je počela da se gradi 1964. godine sa ciljem da bude središte svih protestantskih crkava u SFRJ. Međutim, druge crkve su se distancirale od tog plana, a zgrada – završena i osveštana u oktobru 1965. – postala je vlasništvo ovdašnje Slovačke evangelističke a.v. crkve. Pogotovo tada to je bila moderna zgrada sa stanovima za biskupa i njegovog pomoćnika, sa salom za sednice, svečanom salom, učionicom za duhovnu školu i sobama za smeštaj studenata. Godine 1967. otvorena je Levitska škola u kojoj su se iškolovale dve generacije kantora, levita i đakona. U ovim prostorijama u isto vreme sedamdesetih godina prošlog veka vršilo je svoju delatnost i Izdavačko preduzeće Obzor, a obavljale su se i aktivnosti i susreti Matice slovačke.

Sedamdesetih godina prošlog veka cela institucija je preimenovana u Biskupsku kancelariju Slovačke evangelističke a. v. crkve u Jugoslaviji (danas u Srbiji). Kasnije je ova institucija ispunjavala i ispunjava zadatke koji su bili postavljeni prilikom njenog osnivanja – koordinira rad Sremskog, Bačkog i Banatskog seniorata, prati i podržava delatnost svih evangelističkih crkvenih parohija u Srbiji, izdaje Ročenku (od 1957. godine), Evanjelický hlásnik (1926-1941, 1965. pa sve do danas) i Evanjelický kalendár (od 1958. godine) i uređuje druga periodična izdanja. Svi gremiji, uključujući i sinodalno prezbiterstvo, svešteničke konferencije, udruženja oltarnih društava žena, đakonske ogranke, odbor za rad sa omladinom i drugi odbori se redovno susreću i planiraju svoju delatnost u Biskupskoj kancelariji. U okviru ovog objekta sistematizuje se i čuva i bogata arhiva Slovačke evangelističke crkve u Srbiji. Danas je na čelu Biskupske kancelarije i cele crkve biskup Samuel Vrbovski.

Novinsko-izdavačka ustanova Hlas ľudu

Novinsko-izdavačka ustanova Hlas ľudu u Novom Sadu ima sedište od 1967. godine, kada se kao organizaciona celina odvojila od tadašnje Novinsko-izdavačke radne organizacije Obzor u Bačkom Petrovcu. Štampanje nedeljnika Hlas ľudu ima, pak, dužu tradiciju. Prvi broj je izašao 19. oktobra 1944. godine u Bačkom Petrovcu u tiražu od 800 primeraka. Prvu petočlanu redakciju sačinjavali su: Ivan Majera, Andrej Siracki, Pavel Sabo Bohuš, Andrej Kopčok i Štefan Ferko. Postepeno je iz male redakcije niklo i izdavaštvo, zahvaljujući kojem su obnovljeni i mnogi drugi časopisi kao što je časopis za decu Naše slniečko (kasnije preimenovano u Naši pionieri, Pionieri, Zorňička) i časopis za književnost i kulturu Naš život (kasnije preimenovan u Nový život). Svake godine se objavljivao Ľudový kalendár (danas Národný kalendár), u periodu od 1952. pa sve do 1969. godine izlazio je i ilustrovani časopis Rozhľady koji je izlazio mesečno, a od 1970. godine Poľnohospodárske rozhľady, koji danas čine prilog nedeljnika Hlas ľudu.

U istoriji Hlas ľudu bilo je više organizacionih izmena. Od Novinsko-izdavačko-štamparskog preduzeća Hlas ľudu u Bačkom Petrovcu najpre je formirano Novinsko-izdavačko preduzeće Obzor. Zatim je ovo preduzeće preimenovano u Novinsko-izdavačko radnu organizaciju Obzor koja se sastojala od tri radne celine: Hlas ľudu (objavljivanje novina i časopisa), Tvorba (objavljivanje dečije štampe i knjiga na slovačkom jeziku) i Kultura (štampanje vlastitih i drugih izdanja). Od 1967. godine sedište Hlas ľudu nalazi se u Novom Sadu, u zgradi Novinsko-izdavačke ustanove Dnevnik.

Novine Hlas ľudu od početka su informisale na slovačkom jeziku o političkim, društvenim, privrednim i kulturnim zbivanjima kako u zemlji, tako i u inostranstvu. Godine 1970. ova ustanova počela je da izdaje i časopis Vzlet za mlade ljude, u modernoj formi i sa primerenim sadržajem.

Godine 2004. osnivačka prava NIU Hlas ľudu od AP Vojvodine preuzeo je Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine. Osim toga što objavljuje nedeljnik Hlas ľudu i časopis Vzlet koji izlazi jednom mesečno, bavi se i izdavanjem knjiga, brošura i drugih publikacija i nudi usluge reklame i propagacije. Direktor NIU Hlas ľudu je Samuel Žiak.

Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine

Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine (NSSNM) je najviša legalna i legitimna ustanova Slovaka u Srbiji. Osnovana je 2003. godine na osnovu Zakona o čuvanju prava i sloboda nacionalnih manjina u cilju praćenja ostvarivanja prava i unapređivanja kvaliteta korišćenja prava slovačke nacionalne manjine u oblastima obrazovanja, kulture, javnog informisanja i službene upotrebe jezika i pisma. Svoju delatnost obavlja posredstvom četiri saveta: Saveta za obrazovanje, Saveta za kulturu, Saveta za informisanje i Saveta za službenu upotrebu jezika i pisma. Njegove kompetencije utanačio je Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina koji je izdat 2009. godine. Predsednica NSSNM od njegovog osnivanja do danas je Ana Tomanova Makanova, značajna ličnost kulturnog i političkog života ovdašnjih Slovaka.

NSSNM održava i razvija kontakte sa matičnom zemljom, gradi partnerske odnose i aktivno sarađuje sa institucijama koje se bave problematikom Slovaka u inostranstvu i u Slovačkoj Republici. Sarađuje sa organima izvršne vlasti na lokalnom, pokrajinskom i republičkom nivou i razvija partnerske odnose sa mesnim samoupravama u kojima žive pripadnici slovačke manjine. Kao savetodavni organ učestvuje u raspodeli sredstava koja obezbeđuju državni i pokrajinski organi za institucije kulture, informisanja, obrazovanja i službenu upotrebu jezika i pisma slovačke nacionalne manjine.

NSSNM je osnivač Novinsko-izdavačke ustanove Hlas ľudu i Fonda za izdavačku delatnost na slovačkom jeziku Slovenské tlačené slovo, a zajedno sa Skupštinom AP Vojvodine i Zavoda za kulturu vojvođanskih Slovaka.

Oblasti kulture vojvođanskih Slovaka posebno poklanja pažnju Savet za kulturu NSSNM, koji se bavi razvojem, unapređivanjem i očuvanjem kulture i kulturnog nasleđa, etničkih, verskih i jezičkih osobenosti i tradicije pripadnika slovačke nacionalne manjine. Vodi računa o poziciji kulturnih, umetničkih i naučnih ustanova, društava i udruženja u svim oblastima kulturnog i umetničkog života pripadnika slovačke nacionalne manjine, takođe o zaštiti i unapređivanju kulturnog nasleđa slovačke nacionalne manjine. Podržava savremeno, pogotovo književno, muzičko, scensko i likovno stvaralaštvo, a takođe se posvećuje drugim pitanjima iz oblasti kulture koja proizilaze iz zakona i Statuta NSSNM, sa ciljem očuvanja i zaštite prava pri očuvanju kulture i kulturnog nasleđa, etničkih, verskih i jezičkih posebnostii tradicije pripadnika slovačke nacionalne manjine. Savet za kulturu svoju delatnost realizuje posredstvom devet komisija: komisije za pozorišnu i audiovizuelnu delatnost, komisije za zaštitu kulturnog nasleđa, komisije za književno stvaralaštvo, komisije za likovno stvaralaštvo, komisije za izdavačku delatnost, komisije za muzičku delatnost, komisije za bibliotekarsku delatnost, komisije za unapređivanje festivala i kulturnih manifestacija i komisije za delatnost pri očuvanju i unapređivanju amaterskih društava i udruženja slovačke tradicionalne kulture u Srbiji.

Zgrada na Trifkovićevom trgu u Novom Sadu u kojoj je sedište ZKVS

Zavod za kulturu vojvođanskih Slovaka (ZKVS) je profesionalna ustanova kulture koju je 2008. godine osnovala Skupšina Autonomne Pokrajine Vojvodine i Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine u cilju očuvanja, unapređenja i razvoja kulture vojvođanskih Slovaka.

Vizija Zavoda je afirmisanje tradicionalne i nove kulture vojvođanskuh Slovaka i propagiranje njenih osobenosti i specifičnosti u najširem kontekstu. Bavi se razvojno-istraživačkom delatnošću, analizom kulturne infrastrukture vojvođanskih Slovaka u cilju projektovanja njenog daljeg razvoja, informaciono-dokumentacionom i komunikacionom delatnošću, osnivanjem dokumentacionih fondova u svim oblastima života, kulture i umetnosti vojvođanskih Slovaka, kao i permanentnim i sistematičnim učešćem u podizanju kvaliteta kulturnih i umetničkih manifestacija, stručnih usavršavanja i obrazovanja u kulturi, kao i stručnom delatnošću pri uključivanju slovačke kulture u svesrpski i sveslovački, ali i širi evropski kontekst.

Za kratko vreme svoje delatnosti Zavod je realizovao nekoliko kapitalnih projekata kao što su: Elektronska baza podataka o kulturi vojvođanskih Slovaka, Portal kulture vojvođanskih Slovaka www.slovackizavod. org.rs, koji funkcioniše na slovačkom, srpskom i engleskom jeziku, izdaje godišnjak Maják, priređuje niz reprezentativnih kulturnih manifestacija, te unapređuje postojeće i razvija nove forme kulture ovdašnjih Slovaka. Direktorka Zavoda za kulturu vojvođanskih Slovaka od njegovog osnivanja je Milina Sklabinski.

Nacionalne ustanove koje se u svojim programima posvećuju i slovačkoj kulturi

Muzej Vojvodine

Za kulturu Slovaka koji žive u Srbiji značajnu ulogu ima i Muzej Vojvodine čije je sedište u Novom Sadu. Osnovan je 1947. godine kao institucija kompleksnog tipa, sa brojnim zbirkama iz arheologije, etnologije, istorije, istorije umetnosti, zoologije, botanike i geologije. Njegovi počeci dosežu, pak, do 1847. godine, kada je u Pešti osnovana Srpska narodna zbirka.

S aspekta nasleđa ovdašnjih Slovaka, posebnu vrednost imaju grupe predmeta iz etnološkog i muzikološkog odeljenja. Etnološko odeljenje pored ostalog sadrži više od 1500 artefakata povezanih sa slovačkom kulturom, tačnije sa narodnom arhitekturom i nameštajem, narodnim zanatima, tradicionalnom poljoprivredom i privredom, narodnom nošnjom, tekstilom enterijera i društvenim životom i običajima. Reč je, uglavnom, o predmetima iz druge polovine 19. veka i prve polovine 20. veka, a u najstarije predmete spada polica iz Bačkog Petrovca iz 1928. godine, ženska odeća iz Stare Pazove iz 1840. godine i komoda (láda) sa devojačkom opremom iz Aradca iz 1850. godine.

Etnomuzikološka zbirka sadrži i magnetofonske trake, štampane i rukopisne notne zapise, knjige, fotografije, arhivu vojvođanskih pevačkih horova, kao i narodne muzičke instrumente. Fond fonoteke muzeja sadrži trinaest magnetofonskih traka na kojima su zabeležene 742 slovačke narodne pesme. Radi se o snimcima iz pedesetih i šezdesetih godina 20. veka snimljenih u Aradcu, Novom Sadu, Bačkom Petrovcu, Kovačici, Padini, Selenči, Kulpinu, Janošiku, Hajdučici, Dobanovcima, Boljevcima, Kisaču, Staroj Pazovi i Pivnicama. Snimali su ih sakupljači i istaknuti stručnjaci mr Martin Kmeć, Jan Nosalj, Jan Lomen i dr Ladislav Leng.

Godine 2007. komisija za muzičku delatnost Saveta za kulturu NSSNM u saradnji sa Muzejem Vojvodine, a uz finansijsku podršku Kancelarije za Slovake koji žive u inostranstvu izvršila je digitalizaciju ovih arhivskih zbirki i učinila ih dostupnim muzičkim stručnjacima za dalja istraživanja.

Biblioteka Matice srpske

Biblioteka Matice srpske je najstarija srpska biblioteka od nacionalnog značaja i prva javna srpska naučna biblioteka. Nastala je 1826. godine u Pešti prilikom osnivanja Matice srpske, a za javnost je bila otvorena 1838. godine. Bila je smeštena u Tekelijanumu, u Zavodu za pomoć Srbima u Pešti koji je osnovao predsednik Matice Sava Tekelija. Godine 1864, zajedno sa Maticom, biblioteka je preseljena u Novi Sad gde je nastavila da se uspešno razvija.

U bazi podataka Biblioteke Matice srpske nalazi se 8807 katalogizovanih publikacija na slovačkom jeziku, i to knjiga, udžbenika, kataloga, zbornika, časopisa, rečnika, članaka. Od ovog broja 6002 su knjige, a 2625 članci. 180 jedinica odnosi se na specijalne dokumente (kataloge, plakate, razglednice). Među starim i dragocenim knjigama izdvajaju se npr. Novem puncta examinis, hungarica, slavica, germanica iz 18. veka, Rasledugice Leporadnosti: wagu zahubene byti; gakozto iz 18. veka, publikacija Schlowakishe Grammatik Antona Bernolaka iz 1817. godine, ili Verše Ivana Kraska iz 1912. godine i mnoge druge.

U fondu Biblioteke Matice srpske nalazi se više naslova slovačkih časopisa, na primer Slavica Slovaca (od 1966. godine), Slovenské divadlo (od 1958. godine), Slovenská numizmatika (od 1970. godine), Slovenská reč (od 1932. godine) itd.  Od starih časopisa treba pomenuti kalendar sa slikama Priateľ vojakov pre spoločných regulárnych vojakov, honvedov a žandarov, koji je objavljen u Budimpešti 1912. godine. Noviji slovački donjozemski časopisi takođe su zastupljeni u fondu ove biblioteke, npr. Rovina, Pazovský kalendar, Evanjelický hlásnik i drugi.

U bazi podataka Biblioteke Matice srpske nalazi se 2356 bibliotekarskih jedinica slovačke vojvođanske beletristike: 465 knjiga, 1891 članak. Među obrađenim  člancima su i mnogi dragoceni tekstovi Mihala Harpanja, Miroslava Dudoka, Miroslava Demaka, Vićazoslava Hronjeca, Milana Krajčoviča, Vladimira Huđeca i mnogi tekstovi iz etnografije vojvođanskih Slovaka Ane Seč, Rista Kovijanića i drugih autora.

Takođe se u fondu ove biblioteke čuvaju katalozi mnogih izložbi, kao na primer izložbe Materijalna kultura Slovaka u Vojvodini iz 1980. godine, Narodna nošnja iz 1982, itd.

Među neprocenjivim specijalnim dokumentima nalazi se rukopisna muzička literatura Od severu vietor fúka, objavljena u Novom Sadu 1921. godine čija je autorka Miluška Hudroh, povelja Mi Marya Terezya z Bozi Milosti: Rimská Kýsarowna Wdova... izdata 1766. godine, Inscriptiones: in spatiis vacuis urbariorum hungaricorum faciendae iz 18. veka, i drugi vredni dokumenti.

Biblioteka poseduje i 347 katalogizovanih publikacija čija su tema Slovaci. Među najstarijim je publikacija Cestopis druhý a pamĕti za mladšich let života Jana Kolara, objavljena u Pragu 1863. godine, ili О кньижевной узаймности између различни племена и наречiя славянскогъ народа objavljena u Beogradu 1845. godine, kao i mnoge druge.

Slovačke knjige objavljene u Vojvodini redovno se uvrštavaju u fond Biblioteke Matice srpske kao obavezan primerak, koji Biblioteka Matice srpske dobija od izdavača.

Arhiv Vojvodine

Najvredniji arhivski materijal iz Vojvodine pohranjen je i obrađen u Arhivu Vojvodine koji je osnovan 1926. godine. Iako je ova ustanova često bivala ugrožena  i odupirala se nepovoljnim uslovima, u Arhivu se čuva preko pedeset hiljada kutija, dvadeset hiljada službenih knjiga i preko hiljadu mapa i planova kao istorijski materijal sa teritorije Vojvodine od 17. veka do danas.

Dokazi o dolasku Slovaka na Donju zemlju su pohranjeni kako u samom Arhivu, tako i u njegovim regionalnim ograncima (Zrenjanin, Sremska Mitrovica, Pančevo). U Arhivu Vojvodine nalazi se i kopija sporazuma, koja predstavlja prvi dokaz o dolasku Slovaka u Južnu Ugarsku 1745. godine. Prvi dokumenti koji su u vezi sa dolaskom Slovaka na Donju zemlju svedoče o njihovom postojanom interesovanju da imaju svoje evangelističke sveštenike i organizovani evangelistički život, za koji su dobili zvaničnu saglasnost.  Tu se nalaze i drugi dokumenti iz tog doba koji svedoče o počecima kulturnog života Slovaka u novoj sredini.

Arhivski materijal o Slovacima je uvršten u arhivski materijal Arhiva Vojvodine, stručno je čuvan i dostupan za istraživačku delatnost.

Organizacije novosadskih Slovaka

Slovački kulturni centar „Pavel Jozef  Šafarik“

Društvo novosadskih Slovaka pod nazivom Slovačko kulturno-umetničko društvo „Pavel Jozef Šafarik“ službeno je registrovano 1950. godine. Za svoga prethodnika smatra Čehoslovačku besedu „Šafarik“, prvo slovačko društvo u Novom Sadu koje je 1920. godine osnovao Ljudovit Mičatek. Današnje društvo je od svoga prethodnika nasledilo ne samo ime značajnog narodnog prosvetitelja, istoričara i lingviste Pavela Jozefa Šafarika, već i znatan deo inventara (između ostalog i bibliotekarskog), kao i programsku delatnost – uvežbavanje pozorišnih, pevačkih i plesnih grupa i uopšte organizovanje kulturnog života novosadskih Slovaka.

Društvenu delatnost u Novom Sadu obavljalo je i Društvo slovačkih žena (1920) i  Novosadski ogranak Centralnog društva čehoslovačkih žena (1921). Mesni odbor Matice slovačke i Udruženje slovačke evangelističke a.v. omladine bili su aktivni tridesetih godina prošlog veka. Predvođena istaknutim ličnostima sva ova društva su odigrala značajnu ulogu u očuvanju i razvoju kulture ovdašnjih Slovaka i postavila čvrste osnove današnjeg  Slovačkog kulturnog centra „Pavel Jozef Šafarik“.

Danas u društvu svoju delatnost obavljaju četiri plesne grupe (dečija, mlađa i starija grupa i grupa veterana), dva pozorišna ansambla (dečiji i odrasli), pevačke grupe, horovi, solisti i orkestar. Svoj bogati repertoar šafarikovci su prikazali na mnogim slovačkim festivalima, a više puta su se plasirali i na državne smotre, odakle su po pravilu donosili samo ona najviša priznanja. Ujedno su našu manjinu predstavljali i u Mađarskoj, Rumuniji, Turskoj, Nemačkoj, Hrvatskoj, Češkoj, Poljskoj, u Crnoj Gori, i naravno, u Slovačkoj.

Osim toga, SKC „P. J. Šafarik“ može da se pohvali bogatom garderobom i bibliotekom, u kojoj se nalazi gotovo hiljadu knjižnih naslova.  Društvo je o sopstvenom trošku objavilo  dva CD-a pevačkih grupa, DVD sa gala koncerta koji je održan povodom obeležavanja 90-togodišnjice , kao i dva zbornika radova pod nazivom Minulosť dneška (objavljena 2000. i 2010. godine) u kojima je dokumentovana istorija novosadskih Slovaka, njihovo  angažovanje u društvima, a prezentuje se prošlost i sadašnjost Slovačkog kulturnog centra „Pavel Jozef Šafarik“.

Slovačke kulturne manifestacije u Novom Sadu

Književno savetovanje

Književne tribine i savetovanja su elitne kulturne manifestacije koje gotovo pola veka organizuje Slovački izdavački centar (u prošlosti Akcijsko društvo- štamparija Kultura) i redakcija časopisa za književnost i kulturu Nový život. U okviru manifestacije svake godine se uručuje Nagrada Nový život za najbolji tekst objavljen u časopisu, koju dodeljuje tročlana komisija iz redakcije časopisa Nový život.  Nagrada Nový život počela je da se dodeljuje 1961. godine i do sada je dospela u ruke mnogim istaknutim književnim naučnicima, kritičarima, pesnicima, prozaistima i publicistima iz redova vojvođanskih Slovaka. Do 2010. godine Nagradu Nový život dobio je trideset i jedan laureat.

Značajni predstavnici književnog života kako iz redova vojvođanskih Slovaka, tako i naučnici i književnici iz  Slovačke Republike i slovački autori iz Rumunije i Mađarske obrađuju na savetovanjima teme iz oblasti književne, književnokritičke i književnonaučne delatnosti vojvođanskih autora. Mesto odvijanja manifestacije koja se svake godine održava u junu je Novi Sad. Od 2009. godine u organizaciji Književnog savetovanja učešće uzima i Zavod za kulturu vojvođanskih Slovaka, u čijem sedištu se ova manifestacija organizuje.

Susret pod lipama

Omladinska manifestacija Susret pod lipama osnovana je 1972. godine, a već tradicionalno se organizuje na kraju školske godine u raznim vojvođanskim sredinama u kojima žive Slovaci. Njegov organizator je redakcija društveno-zabavnog časopisa za omladinu Vzlet.

Prevashodni cilj Susreta pod lipama je prezentovanje najmlađeg slovačkog vojvođanskog stvaralaštva iz pera autora početnika i onih koji već stvaraju, koji objavljuju svoje književno stvaralaštvo u rubrici Rozlety. Osim toga, ovde se predstavlja čitav niz drugih mladih umetnika: muzičara, likovnih umetnika, pevača, glumaca i sl. Gostima se po pravilu obraća poznati pesnik iz redova slovačke nacionalne manjine u Vojvodini, a nagrađuju se autori najkvalitetnijih tekstova koji su objavljeni u Vzletu.

Radijsko takmičenje mladih recitatora

Slovačka redakcija Radija Novi Sad realizuje Radijsko takmičenje mladih recitatora kao jednu od svojih najstarijih akcija. Takmičenje je osnovano 1969. godine sa ciljem uključivanja što većeg broja slovačkih recitatora iz osnovnih i srednjih škola u Srbiji. Kasnije su se uključivali i studenti, a dogodilo se i to da su ovamo došli i mladi Slovaci, recitatori iz Mađarske. Prvenstveni cilj takmičenja je podizanje nivoa slovačkog jezika, pre svega verbalnog izražavanja u slovačkom jeziku. Poslednjih godina takmičenje se organizuje u novembru u Studiju M Radija Novi Sad.

Konferencija muzikologa i muzičkih stručnjaka

Prvi organizovani nastup muzičkih stručnjaka iz redova vojvođanskih Slovaka održan je 2005. godine, kada je Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine organizovao muzikološku konferenciju na temu Slovačka muzika u Vojvodini. Od tada se konferencije organizuju svake godine, a na njima učestvuju kako stručnjaci iz redova vojvođanskih Slovaka i Srba, tako i Slovaci iz Slovačke, Mađarske i Rumunije. Organizacija konferencija donela je konkretne rezultate već prvih godina, jer se muzička praksa podigla u mnogim aspektima na viši nivo.

Sa konferencija se objavljuju zbornici, izdaje ih Nacionalni savet slovačke nacionalne manjine. Od 2008. godine organizator muzikološke konferencije i izdavač zbornika je Zavod za kulturu vojvođanskih Slovaka. Do sada je objavljeno pet muzikoloških zbornika.

Matičine večeri

Novosadski Mesni odbor Matice slovačke od svoga obnavljanja 1991. godine, redovno, svake prve srede u mesecu organizuje večeri na kojima se novosadskim Slovacima, ali i drugim zainteresovanima, nudi mogućnost da čuju predavanja pretežno iz kulture, istorije, medicine, informatike, religije i sl. Na večerima govore poznati profesori, naučnici iz raznih naučnih odbora. U poslednje vreme ovakve večeri organizuju i mladi novosadski „matičari“, koji javnosti predstavljaju delatnost i aktivnosti slovačke vojvođanske omladine. Večeri  oplemenjuju kulturni programi i aktivnosti kao što su izložbe, muzička ili pevačka intermeca, projekcije filmova i sl. Do sada je organizovano više od 150 večeri.

Zabave u „Šafariku“

Slovački kulturni centar „P.J. Šafarik“ od svoga osnivanja uspešno organizuje zabave koje su njegovi prethodnici počeli da organizuju još 1905. godine, i to kao prve organizovane susrete ne samo novosadskih, već i drugih vojvođanskih Slovaka. Početkom 20. veka na ovim zabavama su postavljeni temelji slovačke pozorišne umetnosti, folklornih i pevačkih grupa u Novom Sadu, uspostavljeni su kontakti sa drugim selima i učvršćivala se nacionalna svest. I danas šafarikovske zabave ispunjavaju slične ciljeve kakve su i nekada postavili njihovi osnivači, pre svega Ljudovit Mičatek i Miloš Krno. Zabave su tematske i uglavnom povezane sa narodnim kalendarskim običajima i tradicionalnom kulturom. Tu na primer spada silvestrovska zabava, zatim „batôžková“, „mikulášska“, „krojová“, zabava jesenjih plodova i sl.

Zbog čega bi trebalo da posetite Novi Sad?

Novi Sad nudi mnogo umetničkih, kulturnih i turističkih mogućnosti. Posetioce će zasigurno očarati Petrovaradinska tvrđava, koja nudi jedinstveni pogled na panoramu grada. Tvrđavu su nazivali i Gibraltarom na Dunavu. Podignuta je u razdoblju od 1692. do 1780. godine, na mestu srednjovekovnog mađarskog i turskog utvrđenja. Njen areal se sistemstski unapređuje, no stalnu vrednost predstavljaju brojni umetnički ateljei u kojima već godinama stvaraju i slovački umetnici Jaroslav Šimovic i Pavel Pop. Od 2000. godine Petrovaradinska tvrđava je poznata u svetu muzike zahvaljujući letnjem muzičkom festivalu Exit.

Srednjoevropskom duhu grada doprinosi pre svega arhitektura iz 18. i 19. veka. Ovde se nalaze mnoge sakralne zgrade, crkve koje pripadaju različitim konfesijama, prisutnih kako u prošlosti, tako i danas. Jedna od njih je i Slovačka evangelistička a. v. crkva u Novom Sadu sa vitražima na prozorima od jedinstvene i neprocenjive vrednosti.

Novi Sad je poznat i po bogatoj kulturnoj ponudi, o čemu svedoče trideset i tri različita festivala tokom cele godine. Osim Exita, treba pomenuti pozorišni festival Sterijino pozorje, muzički Jazz festival, filmski festival Cinema city, Festival uličnih svirača, Festival meda i vina i mnoge druge. Neki festivali su usredsređeni na prezentaciju tradicionalne kulture. Slovaci su njihovi redovni i omiljeni učesnici.

Od brojnih galerija u Novom Sadu, mnoge izlažu i dela slovačkih umetnika. Slovačko likovno stvaralaštvo je, pak, moguće videti tokom cele godine u Zavodu za kulturu vojvođanskih Slovaka, koji se nalazi u Njegoševoj ulici 16. U ovom najnovijem sedištu kulture vojvođanskih Slovaka organizuju se različite kulturne manifestacije.

Posetioci Novog Sada nose iz ovog grada na Dunavu divne uspomene i pozitivne utiske i zahvaljujući gostoljubivosti meštana, uvek punim kafićima i dobroj atmosferi koja se svuda oseća. Starosedeoci, ali i novi stanovnici, nastavljaju tradiciju koju simbolizuje grb grada sa golubom i maslinovom grančicom. To je simbol ljubavi prema miru, zelenim poljima – bogatstvu plodne ravnice. Plava traka predstavlja damar života, a tri kule sa zatvorenim kapijama brane Novi Sad od svega što je neljudsko i zlo.