Neobično
je da tako malo selo godinama uspeva da očuva svoj slovački
identitet, poreklo, pesme, tradiciju i običaje, iako je
jedino slovačko selo u opštini Alibunar i sva okolna
sela su rumunska ili mađarska. Značajnu funkciju u očuvanju
narodne tradicije odigrava
Kulturno-umetničko društvo “Janošik” i kulturni život ovog
sela se u potpunosti odvija oko ovog društva.
|
Fotografiju omogućio Pavel Zrini |
KUD
“Janošik” se od osnivanja bavi isključivo
folklornim aktivnostima u okviru kojih
neguje igre, pesame i muziku. Čuvaju se neki izvorni plesovi kao što
su Ilečke, obrađuju se običaji
i to: regrutski ples, predsvadbeni običaj “Na kašu”,
čijanje perja i sl., ali se i stilizuju i kreiraju nove slovačke
igre. Koreografije su bogatije zahvaljujući raznovrsnim i
autentičnim nošnjama karakterističnim
za tu oblast. U okviru pesama, kako pevačkih grupa tako i
solista, naglasak se stavlja na pronalaženje i obradu starih
narodnih pesama u težnji da se očuva autentični stil
interpretacije. U današnje vreme je sve
aktivnija muzička grupa koja okuplja mlade - đake srednje muzičke
škole. Grupa je aktivna uz Društvo i folklorne ansamble Osnovne
škole “T. G. Masarik”.
Društvo
deluje u prostorijama Doma kulture, gde u radnom prostoru obavlja
svoje administrativne poslove, dok na pozornici organizuje plesne,
pevačke, muzičke probe i priređuje koncerte.
Iz
istorije društva
rvi
folkloristi iz Janošika su počeli sa radom 1953. godine. Bilo ih je
tek osam, ali to ih nije sprečavalo da nastupaju na Slovačkim
narodnim svečanostima u Bačkom Petrovcu. Te iste godine nastupili
su u Janošiku. Šezdesetih godina plesove uvežbavaju učiteljice,
Katarina Melihova i Ana Dudkova, zahvaljujući kojima su amateri
pripremili celovečernji koncert sa kojim su uspešno nastupali
kako u svojoj sredini, tako i u drugim
mestima. Godine 1964. učestvuju na opštinskoj smotri u Deliblatskoj
peščari. Tih godina počinju da sviraju i dva narodna orkestra koje
stanovnici Janošika smatraju najkvalitetnijom muzikom kakva
je u ovom mestu ikada postojala. Orkestri se zovu “Bakošova
banda” i “Brezniková
banda” od kojih je, pre svega, Bakošova sa svojim čuvenim
primašom Janom Halabrinijem, nastupala kao
orkestar Kulturno-umetničkog društva. 1969. godine je društvo prvi
put nastupilo na festivalu “V pivnickom poli” na kom
je Zuzana Halabrinji dobila nagradu stručnog žirija. Od 70–tih
godina sve do 90-te godine značajnu ulogu u Kulturno-umetničkom
društvu je odigralo delovanje Katarine Tomeček, koja je,
osim što je uvežbavala igrače, ujedno bila i koreograf i
direktorka Doma kulture. U godinama njenog delovanja folkloristi prvi
put nastupaju na festivalu “Tancuj, tancuj…” u Gložanu
(1974). Godinu dana kasnije pobedili su na Opštinskoj smotri,
zahvaljujući čemu su se kvalifikovali za
nastup na Pokrajinskom festivalu
u Bezdanu a zatim na republičkom
takmičenju u Leskovcu. 80-tih godina je
izgrađen novi Dom kulture u kom društvo i danas deluje. Godine
1982. Zuzana Đukić (rođ. Špringeljova) je osvojila nagradu
publike na festivalu narodnih pesama “V pivnickom poli”
a godine 1988. je na istom tom festivalu osvojila prvu nagradu
stručnog žirija. Zlatne godine Kulturno-umetničkog društva u
Janošiku su devedesete. Početke čine solo nastupi Jana Supeka koji
je na festivalu “V pivnickom poli” osvojio srca
publike i njihovu nagradu. Godine 1991. Janošik je organizovao 22.
festival “Tancuj, Tancuj...” gde je, osim svojih odličnih
organizatorskih sposobnosti, pokazao i kvalitet na
kulturno-umetničkom polju. Predstavio se sa tri plesna ansambla –
starijom, mlađom i dečjom grupom i novoosnovanom grupom, čiju je
osnovu formirao i skoro deset godina vodio
Ondrej Maglovski.
|
Fotografiju omogućio Martin Listmajer |
Da
bi manifestacija bila održana, angažovali su se mnogi članovi KUD
“Janošik”, ali je glavnu ulogu i odgovornost preuzeo Martin
Listmajer. Plesne ansamble je vodio Jan Slavik koji je za vreme svog
delovanja u Janošiku osmislio i uvežbao preko petnaest
koreografija. Jedna od njih je ponela prvu nagradu na gore navedenom
festivalu a godinu dana kasnije je predstavljala vojvođanske
Slovake na festivalu u Djetvi u Slovačkoj. Osim toga,
Kulturno-umetničko društvo “Janošik” je svojim bogatim
repertoarom nastupilo i u Mošovcama, Turčjanskim Teplicama
i Martinu. U toku 1993. godine se nastavljaju zapaženi nastupi
na opštinskoj, zonskoj i pokrajinskoj smotri, zatim na festivalu
“Tancuj, tancuj…” Osnovan je dečji folklorni ansambl
koji u ime škole predstavlja Janošik na festivalu “Zlatá
brána” u Kisaču. Te iste godine društvo učestvuje na
festivalu u Budimpešti i već godinu dana
kasnije organizuje svoj lokalni festival narodnih pesama pod nazivom
“V Šándore na bráne.” Godine 1995. Jarmila
Zrinji je na festivalu “V pivnickom poli” osvojila
nagradu publike a - osim učešća na
domaćim festivalima - društvo je otišlo
u Slovačku u Smoljenice i Gomaringen (Nemačka), gde je kao gost
jugoslovenskih Slovaka nastupilo na festivalu i osvajilo bronzanu
plaketu publike.
|
Fotografiju omogućio Martin Listmajer |
Ovo
društvo redovno ugosti druga kulturno-umetnička društva u svom
selu. 1998. godine su amateri iz Janošika bili domaćini folklornom
ansamblu iz Važca (Slovačka) i već sledeće godine KUD “Janošik”
je uzvratio posetu ovom gradu i posetio gradić Svit. Raznovrsni i
bogati rad se nastavlja u novom milenijumu. Godine 2000. kao pobednik
na opštinskoj i zonskoj smotri u Vršcu, društvo se kvalifikovalo
na Pokrajinsko takmičenje folklornih ansambala u Kljajićevu. Već
sledeće godine učestvuje na svim slovačkim festivalima u Vojvodini
i putuje u inostranstvo - u mesta Vukova i Smoljenice (Slovačka).
Godine 2001. osnovan je dečji festival slovačkih narodnih pesama
pod nazivom “Jánošícke perly”, čiju organizaciju u
potpunosti preuzima Osnovna škola “T. G. Masarik”. Godine 2002.
društvo ponovo osvaja prvo mesto u kategoriji plesa i za
koreografiju Jana Slavika na festivalu “Tancuj, tancuj…”
u Gložanu, ali ovoga puta i prvo mesto u kategoriji pesama. To je
bio početak četvorogodišnje serije prvih nagrada, koje je jednu za
drugom osvajala ženska pevačka grupa. Godina 2003. je bila značajna
za žitelje Janošika, pošto što su slavili 180 godina od dolaska
Slovaka u selo. Bogati program su, naravno, pripremili članovi
društva koji su, osim što su priredili plesno-muzički
program, te iste godine osnovali i muško pevačko društvo, snimili
prvi CD pod nazivom “Široko, deľako”. Pored toga
otputovali su na festival u Djetvu i u Sečovsku Poljanku, gde su se
dogovorili o daljoj saradnji na kulturnom polju. Te iste godine su
zauzeli drugo mesto u kategoriji običaja na festivalu “Tancuj,
tancuj...” u Šidu.
|
Fotografiju omogućio Pavel Zrini |
Godine
2004. u KUD-u “Janošik” počeo je da radi koreograf Mihal
Čiljak, koji je za mlađu i stariju plesnu grupu do danas sastavio
nekoliko koreografija. Sa prve dve koreografije, koje potpisuje Mihal
Čiljak, KUD je nastupao na festivalu “Tancuj, tancuj...”
2005. godine, kada je po drugi put bio organizator ove manifestacije,
osim prvog mesta koje je ponela ženska pevačka grupa, muška
pevačka grupa je takođe zabeležila prve uspehe - drugo mesto u
kategoriji grupnog pevanja. Te iste godine je započeta saradnja
opštine Janošik i opštine Mijava (Slovačka). Najpre je FA
“Kopanjičjar” nastupio u Janošiku na festivalu “Tancuj,
tancuj...” a od tada se svi ansambli iz opštine Mijava i KUD-a
“Janošik” svake godine susreću ili na
domaćem terenu, ili u Slovačkoj. Nakon potpisivanja partnerskog
sporazuma, u saradnju sa opštinom Mijava
se uključila i Osnovna škola “T. G. Masarik”, slovačko
društvo, sportisti, kao i Mesna zajednica u Janošiku. Skoro svake
godine članovi društva nastupaju na Mijavskom festivalu i učestvuju
na manifestaciji “Kuhinja naših baka”. U godinama 2006. do 2008.
društvo postiže uspehe, pre svega u oblasti pesama. Tako je 2006.
godine Martina Zrinji za vokalno izvođenje osvojila specijalnu
nagradu stručnog žirija na festivalu “V pivnickom poli”.
Godine 2007. ženska pevačka grupa je zauzela drugo mesto na
festivalu “Tancuj, tancuj...” u Staroj Pazovi, solo
pevačica Zuzana Đukić zauzela je prvo mesto na festivalu “Cez
Nadlak je...”, na kom je i Mihal Zrinji osvojio nagradu žirija.
Godine 2008. na festivalu “Tancuj, tancuj...” u Gložanu
muško pevačko društvo osvojilo je treće mesto po mišljenju
stručnog žirija.
|
Fotografiju omogućio KUD "Janošik"
|
Danas
se KUD “Janošik” bori sa teškoćama očuvanja mlade generacije
igrača, pošto mladi mahom odlaze na školovanje u gradove ili na
rad u inostranstvo, što ih sprečava da budu stalni članovi
društva. Iz tog razloga aktivan je samo jedan mešani plesni
ansambl. U društvo dolazi sve više
mladih muzičara koji se trude da formiraju orkestar. Pevačke
grupe i dalje rade sa velikim entuzijazmom i donose društvu mnoge
uspehe i nagrade.
|
Foto: Pavel Zrini |
Manifestacije
“V Šándore na bráne”
Festival
slovačkih narodnih pesama pod nazivom “V Šándore na bráne”
je osnovan 1994. godine. Glavni organizator je bilo
Kulturno-umetničko društvo “Janošik”. Njegov cilj je da sačuva
od zaborava narodne pesme autentične za Janošik, da podstiče
usavršavanje solo pevanja, kao i izbor najboljeg interpretatora koji
će selo predstavljati na festivalu “V pivnickom poli” u
Pivnicama.
Festival
je prestao da postoji zbog organizacionih problema. Njegov
prvenstveni značaj je sticanje pevačkog iskustva i motivisanje
mladih solo pevača šta najbolje potvrđuju brojne nagrade koje su
amateri iz Janošika doneli kući sa raznih pevačkih festivala. Iz
tog razloga sadašnji članovi KUD “Janošik” se trude da
festival ponovo prirede.